آشنایی با پرکاربردترین اصطلاحات گمرکی

ترخیص کالا از گمرک یکی از مهمترین امور در حوزه واردات کالا است که به دانش، آگاهی و مهارت کافی در زمینه‌های مختلف نظیر آشنایی با مدارک مورد نیاز ترخیص کالا، مجوزهای ضروری و اصطلاحات گمرکی نیاز دارد. اصطلاحات گمرکی طیف گسترده‌ای از انواع واژگان را شامل می‌شوند که هر تاجر یا بازرگانی برای موفقیت در حرفه خود باید به آنها تسلط کافی داشته باشد تا طی انجام امور اداری و تشریفاتی گمرک با مشکلی مواجه نشود. اصطلاحات ترخیص کالا به شکل یک قاعده کلی در گمرکات سراسر جهان مشترک هستند؛ بنابراین شناخت رایج‌ترین اصطلاحات از کاربردی‌ترین موارد برای افرادی است که در زمینه واردات و صادرات کالا فعالیت می‌کنند.

معرفی انواع اصطلاحات مهم گمرکی

شناخت و آشنایی با اصطلاحات گمرکی و ترخیص کالا برای هر تاجر یا بازرگانی جهت برقراری بهتر ارتباط با سایر بازرگانان و انجام معاملات بهتر، ضروری است. امور تجاری و بازرگانی بین المللی از سلسله مراتب مختلف و پیوسته‌ای تشکیل شده‌اند که هر بازرگان یا تاجری در طول فعالیت خود حتما با چنین اصطلاحاتی رو به رو خواهد شد.

 با توجه به اینکه در زمینه ترخیص کالا از گمرک حق العملکاران گمرکی و افراد متخصصی فعالیت می‌کنند، داشتن مهارت و تسلط بر برخی مراحل و اصطلاحات رایج بازرگانی خارجی بسیار ضروری است. از آنجا که مجموعه این واژگان مورد توافق تمام کشورها هستند، آشنایی با انواع اصطلاحات و کاربرد هر یک از آنها به برقراری بهتر ارتباطات و توسعه تجارت بازرگانان کمک خواهد کرد؛ زیرا در مکاتبات خارجی، مذاکرات بازرگانی و قراردادهای بین المللی از اهمیت زیادی برخوردار هستند. عدم تسلط بر اصطلاحات گمرکی فعالیت حرفه‌ای شما را با مشکل مواجه خواهد کرد؛ به همین منظور با ققنوس ترخیص همراه باشید تا اسامی گمرکی و کاربرد هرکدام از آنها را به طور کامل بررسی کنیم.

بارنامه یا اسناد حمل

سندی که براساس آن کالا یا یخشی از آن به مقصد گیرنده فرسناده می‌شود، بارنامه نام دارد. شرکت حمل و نقل بارنامه را صادر می‌کند و این سند شامل اطلاعات و جزئیات مربوط به کالا است. مشخصات ظاهری کالا نظیر تعداد بسته‌ها، شماره و علامت درج شده بر روی بسته، وزن خالص و ناخالص، مقدار و نوع کالا طبق آنچه در سامانه جامع امور گمرکی اظهار شده است، مواردی هستند که در بارنامه ذکر می‌شوند. هنگامی که خریدار محموله را دریافت می‌کند باید اطلاعات درج شده در بارنامه را با خود کالا مطابقت دهد تا صحت اطلاعات را بررسی کند. این واژه یکی از مهمترین اصطلاحات گمرکی است که در بسیاری از مراحل ترخیص کالا از گمرک با آن رو به خواهید شد.

شرح کالا، علائم یا شماره‌های تجاری، بنادر بارگیری و تخلیه، نام و آدرس گیرنده، نام وسیله حمل کننده محموله، نام حمل کننده کالا، هزینه حمل و نقل پرداخت شده، تعداد نسخه‌های بارنامه و تاریخ صدور تمام جزئیاتی هستند که در اسناد حمل درج می‌شوند و باید مورد بررسی صاحب کالا قرار بگیرند.

اظهارنامه گمرکی (World Customs Organization)

اظهارنامه گمرکی هنگام ترخیص کالا از گمرک و زمانی که فرد قصد واردات یا صادرات کالای خود را دارد، کاربرد دارد. این اظهارنامه درواقع معرفی نامه کالا، شخص واردکننده یا صادرکننده و ویژگی‌های کالا در سامانه مربوط به گمرک است تا گمرک با بررسی اطلاعات و تائید آنها، اجازه ترخیص بار از گمرک را صادر کند. تمام کالاهای وارداتی یا صادراتی باید اظهارنامه گمرکی را ثبت کنند و مسئولیت تمام اطلاعات ثبت شده بر عهده فرد خواهد بود.

اظهارنامه مبدا (Declaration of Origin)

یکی دیگر از اصطلاحات گمرکی ، اظهارنامه مبدا یا Declaration of Origin است. در این اظهارنامه برخلاف اظهارنامه گمرکی، باید درباره مبدا کالای مورد نظر توضیح دهید. خوب است بدانید این سند می‌تواند فاکتور خرید یا هر برگه دیگری باشد که این اطلاعات را در خود جای داده است و صادرکننده یا واردکننده کالا موظف است این معرفی نامه را برای گمرک صادر کند.

سیاهه تجاری (Commercial Invoice)

برگه‌ای که توسط فروشنده کالا به نام خریدار می‌نویسد، سیاهه تجاری نام دارد. در این سند مشخصات و ویژگی‌های مربوط به کالا درج می‌شوند و هزینه کالای مورد نظر به حساب و نام خریدار محصولات زده خواهد شد. مشخصات فروشنده، مشخصات خریدار، خصوصیات کالا، وزن کالا، قیمت، شرایط و شیوه پرداخت هزینه‌ها از جمله مواردی هستند که در سیاهه خرید ذکر می‌شوند.

بیمه نامه (Insurance Certificate)

گواهی بیمه سندی است که صدور بیمه برای کالای مورد نظر را به اثبات می‌رساند. یکی از ضروری‌ترین امور در زمینه واردات و صادرات کالا، بیمه کردن کالا است که توسط شرکت‌های بیمه داخلی یا خارجی صورت می‌گیرد و به طور معمول قابلیت انتقال ندارد.

پیش فاکتور (Performa Invoice)

شماره قرارداد، تاریخ قرارداد، شرایط فروش کالا، خصوصیات کالا، شماره سفارش خریدار، شیوه حمل و نقل و مشخصات حمل، جزئیات کالا، شرایط پرداخت هزینه‌ها، نوع بسته بندی، مشخصات بانک خریدار و فروشنده، تاریخ حمل، توضیحات مربوط به تعرفه گمرکی و مدت اعتبار از جمله مواردی هستند که در پیش فاکتور برای اطلاع خریدار از شرایط توافق شده درج می‌شوند. پروفرما اینویس از رایج‌ترین و اصلی‌ترین اصطلاحات گمرکی است و برگه‌ای است که باید در مراحل مختلف ترخیص کالا از گمرک جهت بازرسی و ارزیابی ارائه شود.

بسته بندی (Packaging)

بسته بندی به تمامی اقلام و مواد به جز مواد پوشالی، کاغذی، پشم شیشه، تراشه و.. اختصاص دارد و نحوه بسته بندی، چیدن و جدا کردن کالا هنگام تخلیه یا بارگیری را در برمی‌گیرد. محفظه‌ها و بارچین‌ها نیز مستثنی از بسته بندی هستند.

پروانه تردد (Permit Traffic)

یکی دیگر از اصطلاحات مهم ترخیص کالا ، پروانه تردد است. پروانه تردد شامل مشخصات شیوه حمل و نقل و وسیله نقلیه خارجی مانند نام مرزهای ورودی و خروجی، زمان سفر، مدت زمان مجاز رانندگی برای هر راننده، مسافت و مسیر تردد و.. را شامل می‌شود و برگه‌ای است که توسط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای برای تعیین قانون تردد وسایل نقلیه خارجی صادر می‌گردد.

پروانه صادراتی (Export Permission)

پروانه صادراتی از دیگر اصطلاحات گمرکی و سندی است که از طرف گمرک جهت اعلام اتمام عملیات ارزیابی و تسویه کامل هزینه‌های ترخیص کالا از گمرک صادر می‌شود. با صدور این پروانه، صاحب کالا اجازه دارد محموله خود را ترخیص و اقدامات لازم را انجام دهد.

سود بازرگانی (Commercial Profit)

مبلغی است که تحت عنوان سود بازرگانی هنگام واردات کالا دریافت می‌شود، بیشتر به دلیل حمایت از تولیدات داخلی تعیین شده است و جدا از حقوق و عوارض گمرکی پرداخت می‌شود. سود بازرگانی هر سال براساس مصوبه‌های جدید ممکن است تغییر کند و به تمام انواع کالاها مانند کالاهای صادراتی تعلق نمی‌گیرد.

مانیفست (Manifest)

از دیگر اصطلاحات رایج گمرکی ، مانیفست است که بسیاری از افراد آن را با بارنامه اشتباه می‌گیرند. مانیفست به مجموعه محموله‌های مختلفی که توسط یک وسیله نقلیه مانند کشتی یا کامیون حمل می‌شوند، اشاره دارد و ارتباطی به اینکه بارها متعلق به چه کسی است ندارد. اطلاعاتی همچون فرستنده، گیرنده کالا، جزئیات کالا، سند حمل و.. مواردی هستند که در مانیفست ذکر می‌شوند.

کارنه تیر (TIR Carnet)

این اصطلاح گمرکی به حمل و نقل زمینی کالا مربوط است و ممکن است در فرایند ترخیص کالا از گمرک نیز با آن مواجه شوید. اگر لازم است کالا در مسیر حرکت برای رسیدن به مقصد، از کشورهای دیگری عبور کند؛ کارنه تیر سبب از بین رفتن امور و تشریفات گمرکی کشورهای مابین دو کشور مبدا و مقصد خواهد شد. این روش به تسریع انجام امور و راحت‌‎تر شدن پروسه تجارت محصولات از طریق راه زمینی کمک بسیاری می‎کند.

وزن قانونی کالا (Declaration of gross weight)

وزن قانونی کالا از جمله اصطلاحات ترخیص کالا است که باید با آن آشنا باشید؛ زیرا برای محاسبه هزینه‌هایی همچون حقوق ورودی کالا بسیار حائز اهمیت است. برای محاسبه وزن قانونی کالا لازم است از وزن ناخالص کالا، وزن ظرف را کم کنید تا بتوانید مقدار وزن صحیح را جهت پرداخت عوارض و حقوق گمرکی ارائه دهید.

استریپ (strip)

به عملیات تخلیه یا فرایندی که در آن کالای مورد نظر به گمرک مقصد بارگیری و به وسیله نقلیه مورد نظر جهت جابجایی انتقال داده می‌شود، استریپ گفته می‌شود. برای انجام این عملیات، صاحب کالا یا نماینده قانونی وی باید همراه با لیست انتقال حضور داشته باشد تا تخلیه بار توسط کارگران گمرک صورت بگیرد.

درب خروج گمرک (Custom Exit door)

درب خروج گمرک وظیفه کنترل و بازرسی نهایی اسناد و مدارک ترحیص کالا از گمرک، پروانه گمرکی و در صورت نیاز بازرسی خود کالا را دارد. در این مرحله بازرسی تحت عنوان نماینده رئیس گمرک، کالاهای در حال خروج را بررسی می‌کند و موظف است مواردی همچون دریافت حقوق و عوارض کالا و ارزش گذاری آن را مورد بررسی قرار دهد.

راهنامه هوایی (Airway Bill)

راهنامه هوایی از دیگر اصطلاحات گمرکی است هنگام حمل کالا از طریق راه هوایی با آن مواجه می‌شوید. این سند 12 نسخه دارد که 3 نسخه آن اصلی و سایر نسخه‌ها برای قسمت‌های داخلی شرکت هواپیمایی کاربرد دارند. درواقع نسخه اصلی اول به شرکت حمل کننده یا صادر کننده، نسخه اصلی دوم به گیرنده کالا و نسخه اصلی سوم به فرستنده بار تعلق می‌گیرد. در بارنامه هوایی، تاریخ و شماره پرواز با مهر شرکت هواپیمایی ذکر شده است تا صاحب کالا از زمان رسیدن بار به گمرک اطلاع یابد.

راهنامه زمینی (CMR)

راهنامه هوایی سندی غیرقابل انتقال است که با صدور آن، شرکت حمل و نقل با دریافت کرایه مسئولیت حمل و تحویل بار به گیرنده را دارد. به عنوان مثال راهنامه کامیون فقط متعلق به حمل کالایی است که با کامیون صورت می‌گیرد و مخصوص متصدیان حمل جهت تعیین مسئولیت‌ها و محدودیت‌ها می‌باشد.

صادرات قطعی (Outright Export)

به طور معمول تشریفات گمرکی جهت خروج دائمی کالاهای مجاز از قلمرو گمرکی کشور صورت می‌گیرند؛ چنین امری با عنوان صادرات قطعی شناخته می‌شود. محموله‌هایی که تحت روش استرداد، پردازش یا بازپرداخت حقوقی و عوارض ورودی هستند، مشمول این نوع صادرات نمی‌شوند.

قبض انبار (Warehouse Bill)

قبض انبار از رایج‌ترین اصطلاحات گمرکی و از مهمترین اسناد و مدارکی است که جهت ترخیص کالا از گمرک باید ارائه شود. این قبض رسید کالا می‌باشد و صاحب کالا یا نماینده قانونی او در صورت دریافت کالا از انبار، قبض انبار را از مسئول مربوطه دریافت خواهد کرد؛ درواقع این سند نشان دهنده مقدار و وزن کالا و نام انباری است که محموله در آن نگهداری شده است.

ارزش گمرکی کالا (Customs value)

هنگام محاسبه هزینه‌های گمرکی با اصطلاح ارزش کالا رو به رو می‌شوید. ارزش گمرکی به معنای ارزش کالایی است که وارد کشور شده است و برای محاسبه هزینه‌هایی همچون ارزش سیف کالا لازم است. مجموع ارزش سیف کالا، هزینه‌های افتتاح حساب، حق استفاده از علامت بازرگانی، نقشه و تمام هزینه‌هایی که از هنگام ورود کالا به کشور تا تحویل آن به اولین دفتر گمرک پرداخت می‌شوند، ارزش گمرکی کالا را تشکیل می‌دهند.

تعرفه گمرکی (HS CODE)

HS CODE یکی دیگر از اصطلاحات گمرکی و سیستمی بین المللی برای کد گذاری کالا است. این کد 8 رقمی می‌باشد و جهت ترخیص کالا از گمرک بسیار مهم است. تعرفه گمرکی کدی است که به هر کالا به صورت اختصاصی تعلق می‌گیرد و توضیحات درباره کالا را در خود جای داده است تا کشورها بتوانند کنترل بیشتری برای ورود و خروج انواع محموله‌ها داشته باشند حقوق و عوارض ورودی گمرک نیز به درستی اخذ شوند.

کالای متروکه (Abandoned goods)

کالای متروکه کالایی است که صاحب آن به هر دلیلی امور مربوط به ترخیص و آزادسازی کالا را انجام نداده یا در ارائه اسناد و مدارک مورد نیاز تاخیر زیادی داشته است. در این شرایط با اتمام انقضای مدت نگهداری کالا در گمرک، کالا متروکه محسوب می‌شود و مشکلات زیادی را با خود به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال اگر پس از دو ماه از نگهداری کالا در فرودگاه، فرایند ترخیص از گمرک انجام نشود، کالا متروکه می‌شود؛ اما درصورتی که صاحب کالا عذری موجه داشته باشد می‌تواند با با تنظیم درخواست نامه، تقاضای افزایش مدت زمان تا 4 ماه را از گمرک داشته باشد.

کالای مرجوعی (Reference goods)

کالاهایی که به عنوان واردات موقت قبلا وارد کشور شده‌اند و در پایان مهلت ورود موقت، مرجوعی محسوب می‌شوند و کالاهایی که به دلیل ممنوعیت یا غیرمجاز بودن تطبیق مجوز استاندارد اجباری، ورودشان به کشور ممنوع است و باید مرجوع شوند، عنوان کالای مرجوعی را به خود می‌گیرند؛ بنابراین در این شرایط ممکن است با اصطلاح گمرکی کالای مرجوعی مواجه شوید.

هزینه‌های گمرکی (Customs costs)

هزینه‌های گمرکی مبالغی هستند که توسط هئیت وزرا جهت ترخیص کالا از گمرک و انجام اموری همچون باربری، تخلیه، انبارداری، بدرقه کالا و در کل خدماتی که گمرک ارائه می‌دهد، دریافت می‌شوند. هزینه آزمایش کالا، انبارداری، تعرفه بندی، بدرقه کالا، خدمات فوق العاده و.. از جمله هزینه‌هایی هستند که طی تشریفات گمرکی باید پرداخت شوند.

حقوق گمرکی

تاجران باید در روند واردات محموله های تجاری وارداتی به داخل کشور هزینه های گوناگونی را به گمرک و دیگر ارگان های دخیل در امر واردات کالا پرداخت نمایند که هر کدام از این هزینه ها بر اساس فرمول خاصی محاسبه می شود. یکی از این هزینه مربوط به حقوق گمرکی می باشد. حقوق گمرکی هزینه ای است که تاجران در هنگام وارد کردن محموله تجاری وارداتی به داخل گمرک جهت انجام بازرسی های لازم و تایید آن پرداخت شود و در اصطلاح عامیانه به این هزینه مالیات نیز گفته می شود. در واقع هزینه ای که به آن حقوق  گمرکی گفته می شود درصدی از ارزش محموله تجاری است که توسط تاجران به کشور وارد شده است.

کابوتاژ

اصطلاحات گوناگونی در زمینه تجارت بین المللی وجود دارد که لازم است تاجران با آن ها آشنایی داشته باشند. از جمله این اصطلاحات در این قسمت به معرفی اصطلاح کابوتاژ می پردازیم. کابوتاژ که با نام های دیگری چون کران بری و مسامحه نیز شناخته می شود به جابه جایی و حمل نقل محموله های تجاری وارداتی از یکی از گمرک های کشور به یکی دیگر از گمرک های داخلی گفته می شود. این جابه جایی به طور معمول از طریق رودخانه های مرزی و راه های آبی انجام می شود اما امروز این جابه جایی را از طریق دیگر خطوط حمل و نقل همچون خطوط ریلی، جاده ای و خطوط هوایی نیز انجام می شود.

قانون امور گمرکی

هر سازمانی برای انجام یک سری وظایف و خدمات رسانی به کشور تاسیس شده است از این رو باید برای پیش برد این وظایف به یک سری قوانین پایبند باشند و بر اساس این قوانین امور خود را پیش ببرد. سازمان گمرک نیز شامل این قانون می شود و دارای یک سری قوانین خاص برای پیش برد اهداف خود است. افرادی که اقدام به فعالیت در زمینه تجارت بین المللی لازم است تا با تمامی قوانین امور گمرکی به طور کامل آشنا شوند، تاجران در این زمینه می توانند به کتاب قوانین و مقررات صادرات و واردات مراجعه نمایند. در واقع این امور مربوط به فعالیت هایی قانونی است که تاجران باید برای واردات و صادرات محموله های تجاری خود در گمرک انجام دهند.

حق العملکاری در گمرک

فرایند ترخیص کالا در گمرک به دلیل مدارک گوناگون و مراحل مختلفی که تاجران باید در راستای ترخیص محموله های تجاری خود طی کنند به فرایندی بسیار پیچیده و دشوار تبدیل شده است از این رو افرادی تحت عنوان حق العمل کار در گمرک در راستای ترخیص محموله های تجاری تاجران فعالیت می کنند. فعالیت این افراد به این صورت است که با دریافت یک وکالت نامه از صاحب کالا و با استفاده از اختیارات قانونی که در این زمینه دارند تمامی مراحل مربوط به ترخیص کالا را بدون هیچ گونه ذکر نامی از صاحب کالا به انجام می رسانند.

سایر اصطلاحات رایج گمرکی

با توجه به اینکه تا اینجا به بررسی و توضیح برخی اصطلاحات ترخیص کالا از گمرک به طور کامل پرداختیم، در ادامه سایر اصطلاحات رایج را برای شناخت بیشتر شما معرفی می‌کنیم.

اتاق بازرگانی و صنایع و معادن (Chamber of Commerce& Industries and Mine)، انجمن‌های سراسری حمل و نقل (Transport Companies Association of Iran International)، بارگیری (Loading)، بیجک (Exit Permission)، فیاتا (FIATA)، حمل و نقل بین المللی کالا (transport of goods The international)، خریدار (Buyer)، ارسال (Dispatch)، رسید بانکی (Bank Receipt)، فرم اظهارنامه (Declaration form)، سیستم آسیکودا (ASYCODA)، صادر کننده (Exporter)، فورواردر / مسئول حمل و نقل (Forwarder)

صدور (Issue)، قبض باسکول (Scale Bill)، کریر / حمل کننده (Carrier)، فهرست عدل بندی (Packing List)، مرز گمرکی (Customs Frontier)، شماره کوتاژ (Cottage)، حمل یکسره (Through Transport)، تامین کننده کالا (Supplier)، تولید کننده (Manufacturer)،صورتحساب (Invoice)، گواهی آنالیز (Certificate of analysis)، گواهی تولید، حمل شده روی عرشه (Shipped On Board)، بارنامه تمیز (Clean Bill of Lading)، وزن خالص کالا (Net weight)، وزن ناخالص کالا (GROSS WEIGHT)، تی اچ سی (TERMINAL HANDLING CHARGES) تمام اصطلاحات پرکاربردی هستند که شناخت آنها به تسلط بهتر شما در زمینه واردات و صادرات کالا کمک زیادی می‌کند؛ البته راهنمایی ترخیص کار گمرک را فراموش نکنید و توجه داشته باشید هر هزینه یا مدرکی برای ارائه به اداره گمرک یا سازمان‌های مربوطه به دقت و دانش کافی نیز دارد تا از بروز خسارت جلوگیری شود.

جمع بندی

هر تاجر یا بازرگانی که قصد واردات کالاهای خارجی یا صدور محصولات داخلی به خارج از کشور را دارد، باید یا اصطلاحات گمرکی آشنایی کافی داشته باشد تا بتواند در معاملات تجاری و ارتباط با دیگر بازرگانان موفق‌تر عمل کند؛ بنابراین شناخت اصطلاحات ترخیص کالا از گمرک همانند آشنایی با مدارک مورد نیاز و مجوزهای ضروری ترخیص کالا بسیار حائز اهمیت است. توصیه می‌کنیم از خدمات ققنوس ترخیص طی فعالیت‌های تجاری و بازرگانی خود استفاده کنید تا علاوه بر ترخیص راحت و سریع محموله‌های خود، در جمع آوری مدارک و محاسبه صحیح هزینه‌های گمرکی نیز خیالتان راحت باشد.