سامانه گمرک الکترونیک چیست و چه کاربردی دارد؟

انتقال حجم وسیعی از اطلاعات در مدت زمانی کوتاه به دورترین نقاط از طریق سامانه های الکترونیکی، بسیاری از کارها را راحت کرده است. امور تجاری نیز از این قاعده مستثنی نیستند و شرکت های بین المللی تجاری با راه اندازی سامانه گمرک الکترونیکی امورات گمرکی را از شیوه کاغذی به شیوه الکترونیکی مبدل کرده‌اند. لازم به ذکر است با توجه به ارتباط تنگاتنگ گمرک و تجارت الکترونیک این عامل به عنوان اصلی ترین واحد تجارت بین المللی شناخته می‌شود و بسیاری از عملیات مانند صادرات و ترانزیت کالا از طریق سامانه گمرک الکترونیکی امکان پذیر است.

در این مقاله که از سوی شرکت ققنوس ترخیص به شما ارائه می شود به سوالاتی در مورد اینکه گمرک الکترونیکی از چه زمانی آغاز شد و مزایا و چالش های آن چیست پرداخته می‌شود. پس در ادامه همراه ما باشید.

سامانه گمرک الکترونیک چیست؟

به طور کلی گمرک الکترونیکی را می‌توان اینگونه تعریف کرد، کنترل تمامی امور و فعالیت‌های وابسته به گمرک مانند صدور اسناد و ترخیص کالا ، ثبت سوابق و برنامه‌ریزی بر اساس اطلاعات دقیق موجود در این امور با استفاده از یک سیستم الکترونیکی. در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از سامانه گمرک الکترونیک در جهت توسعه امورات گمرک و تجارت الکترونیک بسیار شناخته شده و محبوب است. به طور مثال کشور ژاپن که به عنوان یکی از پیشتازان در زمینه گمرک و تجارت الکترونیک شناخته می‌شود، گمرک الکترونیکی آن مبنی بر سیستم تک ایستگاهی است که از دو بخش هوایی و دریایی تشکیل شده است.

قسمت هوایی این ایستگاه شامل 10 فرودگاه و 241 کاربر خصوصی است. لازم به ذکر است که حدود 90 درصد از اظهارنامه های صادراتی و وارداتی از طریق سامانه گمرک الکترونیک در این کشور صورت می‌گیرد. نکته قابل توجه در راه اندازی یک سامانه گمرک الکترونیک توجه به دیدگاه و نظرات تاجران فعال در این زمینه می‌باشد چرا که این کار از اهمیت بسیار بالایی در به حداقل رساندن هزینه‌های ملی برخوردار است.

تاریخچه

از وظایف مهم سازمان گمرک می‌توان به اعمال سیاست‌های اقتصادی دولت و نیز نظارت بر عرصه تجارت خارجی و بین المللی اشاره کرد. از این رو گمرک باید این مسئولیت های خود را بهترین نحو انجام دهند؛ چرا که گمرک و تجارت با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. سازمان گمرگ در ایران جهت کنترل ارتباط بین گمرک و دیگر نهادهای خارجی در سال ۲۰۱۲ با چالش‌های فراوانی مواجه گردید، به طوری که بانک جهانی رتبه ۱۲۶ را به گمرک کشور ایران اطلاق کرده بود، چرا که در آن زمان جهت انجام و تکمیل یک فرایند تجاری 30 زمان لازم بود.

در حالی که در کشورهای همسایه ایران مانند امارات و سنگاپور این اعمال در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام میگرفت. از سوی دیگر طولانی بودن انجام عملیات گمرکی افزایش قاچاق در کشور را نیز سرعت بخشیده بود.

از این‌ رو گمرک جهت انجام امورات مربوط به تجارت بین المللی نیاز به سیستمی با سرعت و امنیت و دقت بالا در زمان ترخیص کالا را احساس نمود،  و در پی آن به راه اندازی سامانه گمرک الکترونیک روی آورد. سامانه گمرک الکترونیک فواید زیادی را برای امور گمرکی به ارمغان آورد و امروزه با افزایش به کارگیری گمرک الکترونیکی در صنعت گمرک و تجارت الکترونیکی موجب شده است تا امور گمرکی با امنیت بالا در مدت زمان کوتاهی انجام شود.

گمرک الکترونیکی چه قابلیت هایی دارد؟

با استفاده از گمرک الکترونیکی می‌توان ۳۵ عملیات گمرکی از هنگام اظهار بارنامه تا هنگام خروج کالا از گمرک را به صورت کاملا الکترونیکی و بدون نیاز به حضور در گمرک انجام داد، که این امر نشان دهنده به پیوند میان گمرک و تجارت الکترونیک نیز می‌باشد. گمرک الکترونیکی علاوه بر دارا بودن صرفه اقتصادی زمان انجام عملیات گمرک را کوتاه و فضای کسب و کار در زمینه آسان کرده است. در سامانه گمرک الکترونیک تلاش شده است تا با به کارگیری هوش مصنوعی گردش اطلاعات قوی در امور مربوط به تجارت خارجی صورت بگیرد و ارتباط بین ورودی و خروجی کالا ها به طور یکپارچه انجام پذیرد.

از سوی دیگر گمرک با راه اندازی سامانه گمرک الکترونیک موجب شده است تا ثبت اطلاعات به شکل آسان صورت بگیرد و کنترل و نظارت دقیق بر بار در هنگام ورود و خروج از گمرک نیز ممکن شود. همچنین علاوه بر موارد گفته شده است در رابطه گمرک و تجارت الکترونیک، سامانه گمرک الکترونیک از قابلیت های نیز برخوردار است که این قابلیت ها عبارتند از: امکان اتصال الکترونیکی به بارنامه، بکارگیری و راه اندازی درب خروج هوشمند، راه‌اندازی عظیم ترین بانک اطلاعات تجارت بین‌المللی، امکان گرفتن گواهی بازرسی آسان، امکان تبادل اطلاعات مهم بین گمرک و سازمان بنادر، راه اندازی سامانه پیشخوان جهت خدمات الکترونیکی و..

5 ویژگی مهم این سامانه

1. یکی از مهمترین ویژگی سامانه گمرک الکترونیک این است که هزینه ها را کاهش میدهد به این عبارت که متقاضی نیاز نیست تا به محل‌های خاصی رجوع کند. نیاز نیست تا مجموعه ای از اسناد را کپی و پرینت بگیرد و همچنین انجام اموراتی مانند مراجعه به ساختمان های بزرگ جهت رجوع به اربابان را انجام دهد و می‌تواند تمام این امور را در سامانه گمرک الکترونیکی به سرعت انجام دهد.
2. از دیگر ویژگی‌های مهم گمرک الکترونیکی رابطه بین گمرک و تجارت الکترونیک است چرا که این امر موجب افزایش قدرت کنترل و مدیریت خواهد شد. فرایند کار در دولت های دیجیتال همیشه در معرض دید است از این رو اشتباهات و کاستی ها و اعمالی نظیر این در صورت انجام، کاملاً مشخص است و سیستم به سرعت می‌تواند آنها را اصلاح کند.
3. از دیگر ویژگی گمرک الکترونیکی این است که مانع از رانت می‌شود. چرا که بسیاری از فرصت های اقتصادی از اطلاعات ناشی می شوند اگر اطلاعات در اختیار همه کارکنان باشد رانت اطلاعاتی و تبعیض اقتصادی صورت نخواهد گرفت.
4. از دیگر ویژگی سامانه گمرک الکترونیک مانع این است که جدی برای فساد است چرا که اطلاعات می‌تواند فسادآور باشد. به طور مثال هنگامی که بدانیم قرار است پنج ماه دیگر در یک منطقه شهری فروشگاه بزرگی ساخته شود و یا هنگامی که بدانیم قرار است واردات اقلام ممنوعه یا تعرفه گمرکی آنها افزایش پیدا کند و مواردی از این نظیر که اطلاعاتی بسیار گران قیمت هستند می‌توان با ارائه آنها به افراد خاص سودهای کلان را به دست آورد. از این‌ رو سامانه گمرک الکترونیک چون همه اطلاعات را به صورت آنلاین در اختیار قرار می‌دهد مانع بزرگی برای فساد به شمار می‌آید.
5. از دیگر ویژگی‌های گمرک الکترونیکی افزایش سرعت کار است. مراجعه به سازمان های گوناگون روند تصمیم گیری و اعلام نتایج آن را بسیار طولانی خواهد کرد و همچنین موجب افزایش قاچاق در کشور خواهد شد .سامانه گمرک الکترونیک می‌تواند وضعیت انجام کار را در هر لحظه و مرحله ای که در حال انجام است را رصد کند از این رو مانع تاخیر در کار می‌شود.

سامانه جامع امور گمرکی چیست؟

به دلیل نیاز روز افزون سازماندهی شبکه تجارت، به ویژه تجارت بین الملل در دنیای کنونی ایجاد و راه‌اندازی سامانه‌ جامع گمرکی جهت پیوند میان گمرک و تجارت الکترونیک امری مهم و ضروری به شمار می‌رفت . گمرک که به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان و شرکت های موثر در زمینه تجارت بین الملل و همچنین ناظر اصلی تجارت بین المللی می‌باشد، خواهان تغییر فرایندهای خود از شیوه قدیمی و کاغذی به حالت الکترونیک است چرا که در دنیای پر شتاب امروزی با حجم روز افزون تجارت بین المللی ایجاد سامانه گمرک الکترونیک بسیار مهم و ضروری است‌.

سامانه جامع امور گمرکی که به عنوان سامانه گمرک الکترونیک نیز شناخته می‌شود موجب تسریع در ارائه خدمات و اعمال کنترل های لازم جهت اهداف گمرک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گمرک باید به عنوان نگهبان اصلی مرزها مورد توجه و اعتماد تاجران و صاحبان کسب و کار باشد، از این رو پس از مطالعه شواهد وضعیت گمرک ها در سطح کشورهای پیشرفته و همچنین مطالعه و تحقیق روی استانداردهای سازمان های جهانی، از اواخر سال ۱۳۹۲ گمرک راه اندازی سامانه گمرک الکترونیک را در دستور کار خود قرار داد و در دی ماه سال ۱۳۹۵ از آن رونمایی به عمل آورد. در سامانه جامع امور گمرکی که به عنوان گمرک الکترونیکی نیز شناخته می‌شود تلاش شده است با به کارگیری هوش مصنوعی جهت گردش سریع اطلاعات به عنوان ابزاری قدرتمند در تجارت بین المللی ایفای نقش کند.

تفاوت هزینه های گمرک الکترونیکی و گمرک معمولی

ایجاد سامانه گمرک الکترونیک و پیوند قوی میان گمرک و تجارت الکترونیک موجب شده است تا هزینه های مبادله کالا بسیار کاهش یابد و علاوه بر کاهش هزینه موجب انتقال بهتر و رابطه مشارکت بین دو طرف قرارداد در فرایند مبادله را راحت کرده است . همچنین لازم به ذکر است که هزینه های گمرک الکترونیکی و گمرک معمولی بسیار با یکدیگر متفاوت است؛ چرا که کسب و کار الکترونیکی و وجود گمرک الکترونیکی به ادارات این امکان را می‌دهد که به طریق بهتری نیازهای همکاران مشارکت کننده در تجارت بین المللی را تامین نماید.

همچنین گمرک الکترونیکی مزایای را برای مشتریان نیز به همراه دارد که بعضی از آنها عبارت است از بهبود سطح خدمات و دسترسی آسان به اطلاعات و همچنین امکان تامین نیازهای بازرگانان مورداعتماد.

لازم به ذکر است، خدمات گمرکی از عوامل موثر در جهت صادرات کالا می‌باشد در واقع می‌توان گفت تجارت بین المللی در سطح جهان بدون استفاده از خدمات گمرکی معنا و مفهومی نخواهد داشت از این رو با توجه به ظهور سامانه گمرک الکترونیکی انتظار جامعه تجاری این است که فعالیت های گمرکی قابل پیش بینی و شفاف شود و ترخیص کالا از گمرک به سرعت انجام شود. لازم به ذکر است که در گمرک معمولی به علت وجود کارکنان بسیار جهت انجام امورات مختلف هزینه بسیار زیادی را برای تاجر به همراه خواهد داشت اما گمرک الکترونیکی با توجه به اینکه بسیاری از نیازهای فرد الکترونیکی انجام می‌شود هزینه تمام شده برای تاجرها کمتر خواهد بود.

مزایای راه اندازی گمرک الکترونیک

راه اندازی سامانه گمرک الکترونیکی با خود مزایایی به همراه داشته که عبارتند از:

کاهش هزینه تمام شده تجارت

این مورد به این معنا است که استفاده از سامانه گمرک الکترونیک موجب می‌شود که انجام تشریفات در واردات کالا از  از 30 روز به 3 روز و صادرات از ۷ روز به 1 روز کاهش یابد. از این رو با کاهش انجام تشریفات بیش از ۲۳ درصد ارزش تجارت، در هزینه های واردات و صادرات صرفه‌جویی خواهد شد.

انتشار آنلاین آمار تجارت خارجی

گزارش انتشار روزانه آنلاین اطلاعات به این معناست که در گمرک الکترونیکی از هنگام بارگیری کالا از مبدا و حرکت به سمت مقصد اطلاعات مربوط به کالا در سامانه گمرک الکترونیک قابل دسترسی و قابل رویت خواهد بود. با این کار ورود و خروج همه کالاها زیر نظر گمرک انجام خواهد شد و طبق زمان بندی مشخص به مقصد خواهد رسید.

مبارزه با فساد و قاچاق کالا

ارتباط مستقیم گمرک و تجارت الکترونیک موجب شده است که این دو در کنار هم برنامه‌ای منسجم جهت مبارزه با قاچاق کالا را ارائه دهند و با به کارگیری کنترل های مکانیزه از قاچاق کالا جلوگیری به عمل آورند.

پیگیری و رصد نمودن تخلفات

اداره گمرک با راه اندازی سامانه گمرک الکترونیک توانست از بسیاری از تخلفاتی که تاکنون غیر قابل کنترل و از چشم پوشیده بودند، جلوگیری کند. همچنین با استفاده از سامانه گمرک الکترونیک امکان سوء استفاده از کارت‌های بازرگانی نیز از بین رفت.

علاوه بر موارد گفته شده از مزایای دیگر راه‌اندازی گمرک الکترونیکی می‌توان به افزایش شفافیت در فعالیت های گمرکی، شناسایی کالاهای غیر قانونی، جلوگیری از جعل فیش و افزایش بسیار زیاد سلامت اداره گمرک، عدم نیاز به حضور صاحبان کالا در گمرک و انجام امورات به شکل اینترنتی، مشخص نمودن دقیق مراحل و انجام کار و  افزایش کیفیت کالا می‌باشد.

چالش های گمرک الکترونیک

بر اساس آخرین بازرسی که از سامانه جامع امور گمرکی توسط فعالان اقتصادی انجام شد است، این افراد به 30 چالش که در این سامانه الکترونیکی وجود دارد اشاره کرده اند. از جمله چالش های موجود در سامانه جامع امور گمرکی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• غیر واقعی بودن ارزش پایه کالا در گمرک
• مسیر کالاهای وارداتی در گمرک های مشخص نیست
• سامانه جامع امور گمرک دارای یک سیستم یکپارچه نیست و دارای موارد قطعی می باشد.
• برای شرکت های تولید کننده امکان ترخیص کالا به صورت درصدی وجود ندارد.
• هزینه مربوط به انبار داری و نگهداری کالا زیاد است.
• به اظهارات صاحب کالا و ارزیاب توسط کارشناسان مجازی گمرک بی توجهی می شود.
• روند بررسی کردن اظهار نامه گمرکی به واسطه کارشناس مجازی طولانی است.
• در مورد تعرفه و ارزش کالا سخت گیری های بی موردی انجام می شود.
• برای واردات کالاهایی چون ماشین آلات، قطعات خطوط تولید و مواد اولیه نیاز به سابقه ی انجام این کار است و همچنین دارای سقف می باشد.
• برای بعضی از کالاهای خاص امکان فاسد شدن وجود دارد که به این مسئله بی توجهی می شود.
• سامانه الکترونیکی گمرک در رابطه با زیر ساخت ها دارای ضعف می باشد.
• کارشناسان این سامانه از آموزش کافی برخوردار نیستند.
• بین وزن کالاهای وارداتی از کشور مبداء به مقصد تفاوت وجود دارد.
• دستگاه ها و ارگان های همجوار در روند ترخیص کالا از گمرک دخالت می کنند.
• در این سامانه بروکراسی های اداری زائد مشاهده می شود.
• به صورت ناگهانی شاهد یک سری محدودیت ها و ممنوعیت ها در این سامانه هستیم.
• امکان ترخیص بعضی از کالاهای به خصوص دارو از گمرک به صورت درصدی وجود ندارد.
• مواد اولیه ای که وارد کشور می شوند باید برای بازرسی گمرکی از مسیر قرمز عبور کنند.
• در رابطه با پذیرش ضمانت نامه ها مشکلاتی وجود دارد.
• دستور العمل ها و بخش نامه های خلق الساعه در گمرک الکترونیکی دارای حجم بالایی هستند.
• قوانین و بخش نامه های صادر شده دارای تعارض بوده و ثبات ندارند.
• برای بررسی کالاهای وارداتی از تست و آزمایش های مکرر استفاده می شود.
• در رابطه با ارزش گذاری کالاهای وارداتی اعمال سلیقه شخصی مشاهده می شود.
• رویه های گمرکی مختلف و زیادی وجود دارد.
• میزان عوارض گمرکی بالا بوده و تعرفه گذاری با دردسر روبه رو است.
• نظام گمرکی در تشخیص هویت واقعی فعالان درچار ناکار آمدی است.
• روند رسیدگی به ارزش کالاهایی که موضوع اظهار نامه گمرکی هستند طولانی است.
• دریافت کد رهگیری
• در صورت عدم پرداخت عوارض گمرکی درصدی از کالاها توقیف می شود.
• مبحث ترخیص کالا به موضوع تعهد ارزی متصل می شود.

مهم ترین وظایف گمرک الکترونیکی

راه اندازی سامانه گمرک الکترونیک مزیت های زیادی برای بازرگانان به دنبال داشته است که یکی از این مزیت ها افزایش سرعت ترخیص کالا از گمرک است که باعث افزایش تعداد معاملات تجاری می شود. اما این افزایش سرعت و تعداد معاملات تجاری می تواند امنیت فضای گمرک الکترونیک را کاهش دهد به همین منظور مهم ترین وظیفه گمرک الکترونیک تامین امنیت فضای کار و افزایش ابن امنیت است.

همچنین انجام فرایند ترخیص کالا با استفاده از سامانه گمرک الکترونیک نیازمند وجود یک شبکه اینترنتی قوی است که تاجران با استفاده از آن بتوانند اسناد و مدارک مربوط به ترخیص محموله تجاری خود را بارگذاری نمایند.

کارشناس مجازی گمرک کیست؟

کارشناس مجازی گمرک فردی است که از تمامی قوانین گمرکی، دستور العمل ها و آیین نامه ها، داشتن شناخت کافی از ممنوعیت ها و محدودیت های گمرکی، روند ارزش گذاری و تعرفه گذاری کالاهای وارداتی و …. اطلاع دارد. این فرد با استفاده از این اطلاعات و مهارت های خود در این زمینه می تواند پیچیدگی ها و مشکلاتی را که در روند ترخیص محموله های تجاری وارداتی از گمرک وجود دارد را بر طرف کند و به روند ترخیص کالا از گمرک سرعت بدهد.

کارشناس مجازی گمرک علاوه بر سرعت بخشیدن به روند ترخیص کالاهای تجاری وارداتی از گمرک، نیاز صاحب کالا به یک ترخیص کار و ارزیاب گمرک را نیز از بین می برد.

لیست زیر سامانه های پنجره واحد فرامرزی

سامانه جامع امور گمرکی و یا همان پنجره واحد فرامزی که با نام دیگر تحت عنوان سامانه EPL نیز شناخته می شود، علاوه بر این که برای ثبت سفارش کالا و تهیه اظهار نامه گمرکی به صورت دور اظهاری و الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرد، دارای بخش های و کاربردهای گوناگونی می باشد. در واقع این گونه می توان گفت که وجود تمامی این زیر سامانه ها در کنار یکدیگر باعث تشکیل پنجره واحد فرامرزی شده است. از جمله این زیر سامانه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سامانه پرداخت متمرکز
• سامانه کدینگ
• سامانه احراز هویت
• سامانه مانیفست الکترونیکی
• سامانه دریافت استعلام پروانه الکترونیکی
• سامانه ارزش گذاری کالا که با نام TSC شناخته می شود.
• و ….

جمع بندی

در این مقاله که از سوی شرکت ققنوس ترخیص به شما ارائه شده است، مفصلاً در مورد گمرک الکترونیکی و رابطه گمرک و تجارت الکترونیک پرداخت شد. با توجه به مقاله می‌توان گفت پیوند میان گمرک و تجارت الکترونیک موجب شده است تا تشریفات و امور گمرکی ساده و به صورت سریع امکان پذیرد. همچنین گمرک الکترونیکی نقش غیرقابل انکاری در امور گمرکی دارد؛ از این‌ رو سامانه گمرک الکترونیک مورد استقبال بسیاری از فعالان در حوزه تجارت قرار گرفته است.

لازم به ذکر است انجام امورات ترخیص کالا کاری دشوار و ضروری است از این رو افراد می‌توانند جهت ترخیص کالای خود و همچنین اخذ مجوزات رسمی ترخیص کالا به شرکت ققنوس ترخیص مراجعه نمایند تا کارشناسان ما در این حوزه بهترین مشاوره بازرگانی و  ترخیص کالا را به شما ارائه داده و همچنین ترخیص کالای شما را به بهترین نحو ممکن انجام دهند.