ارز مبادله ای در گمرک و نرخ آن به چه صورت است؟ (راهنمای جامع)

یکی از مسائل مهم در روند تجارت بین المللی که از جمله دغدغه های اصلی تاجران در امر واردات کالا به شمار می رود و تاجرانی که در زمینه صادرات فعالیت می کنند با هدف به دست آوردن آن فعالیت خود را آغاز می کنند مسئله ارز می باشد. ارز به عنوان یکی از ارکان اصلی در چرخه اقتصادی کشور نقش بسیار مهمی در روند تجارت دارد و به چهار صورت ارز آزاد، ارز صرافی، ارز نیمایی و ارز مبادله ای گمرک به تاجران عرضه می شود. از آنجایی که دریافت ارز مبادله ای برای تاجران در روند واردات محموله های تجاری سود خوبی را به همراه دارد، ققنوس ترخیص در راستای معرفی نرخ ارز مبادله ای به تاجران تازه کار اقدام به تهیه این مقاله نموده است.

در این مقاله تاجران را با روند دریافت ارز مبادله ای، تفاوت این ارز با ارز آزاد، مزایا و معایبی که استفاده از ارز مبادله ای برای تاجران به همراه دارد و.. مطالب مفیدی ارائه شده است.

ارز مبادله ای به چه معناست؟

ارز مبادله ای گمرک ارزی است که در هر کشور توسط دولت به تاجران بر اساس شرایط خاصی پرداخت می شود و یکی از سیاست های اقتصادی کشور است. در راستای این هدف که از خروج ارز از کشور جلوگیری شود، در اصل این نوع ارز نوعی محدودیت برای خروج ارز از کشور در روند تجارت بین المللی و واردات کالا به شمار می آید. در واقع این گونه می توان گفت که ارز مبادله ای در برابر ارز آزاد قرار دارد و بر خلاف ارز آزاد که نرخ آن بر اساس آخرین تغییرات و نوسانات ارز در کشور محاسبه می شود، روند محاسبه نرخ ارز مبادله ای بر اساس فرمولی خاص توسط بانک مرکز محاسبه می گردد که در ادامه به ارائه توضیحات کامل در رابطه با نحوه محاسبه نرخ ارز می پردازیم. ارز مبادله ای در روند تجارت به صورت نقد و اعتبار ال سی پرداخت می شود.

دریافت ارز مبادله ای از آنجایی که نوعی یارانه دولتی به شمار می آید، نسبت به دریافت ارز آزاد که برای دریافت آن کافی است به صرافی ها مراجعه کرده و در ازای وجه رایج کشور ارز دلخواه را دریافت نماییم، دشواری های خاص خود را به دنبال دارد. در واقع تاجران از ارز مبادله ای گمرکی برای واردات یک سری کالاهای اساسی و خاص که مورد نیاز کشور است استفاده می کنند که در ادامه در رابطه با این که این نوع ارز به چه کالاهایی تعلق می گیرد توضیحات کاملی را ارائه می نماییم.

همچنین، توسط مرکز مبادلات ارزی کشور به تاجران ارائه می شود و با وجود این که یک ارز دولتی به حساب می آید؛ اما با دو ارز نیمایی و ارز مرجع تفاوت دارد. این ارز با این هدف به تاجران ارائه می شود که کالاهای وارداتی مورد نیاز کشور را با قیمت مناسبی به مردم ارائه دهند.

ارز مبادله ای چگونه محاسبه می شود؟

نرخ ارز مبادله ای همان طور که در بالا نیز اشاره‌ای کوتاه به این مسئله شد، توسط بانک مرکزی محاسبه می شود و بانک مرکزی برای این کار از فرمول مخصوصی استفاده می کند. نحوه کار بانک مرکزی در رابطه ی محاسبه نرخ ارز مبادله ای به این صورت است که بانک سبدی از ارزهایی را که در صرافی های مجاز کشور خرید و فروش شده اند را در نظر می گیرند و نرخ اولیه آن را به دست می آورند.

پس از به دست آمدن نرخ اولیه کارمزد آن را به همراه دو درصد از نرخ ارز کسر می کنند و به این ترتیب نرخ ارز مبادله ای گمرک را بر اساس تغییرات و نوسانات به روز بازار ارز آزاد به دست می آورند و تاجران باید روند دریافت ارز مبادله ای را برای دریافت این ارز بر اساس نرخ به دست آمده طی کنند.

ارز مبادله ای شامل چه کالاهایی می شود؟

استفاده از ارز مبادله ای گمرک همان طور که در ابتدای مقاله نیز به این مسئله اشاره شد، در امر تجارت بین المللی و واردات کالا به همه محموله های تجاری وارداتی تعلق نمی گیرد. دولت کالاهای وارداتی را به 10 گروه تقسیم بندی کرده اند و کالاهای گروه دهم که کالاهای لوکس در آن قرار می گیرند، مشمول دریافت نرخ ارز مبادله ای نمی شوند. از جمله کالاهایی که تاجران برای واردات آن ها می توانند اقدام به دریافت ارز مبادله ای نمایند می توان به کالاهای زیر اشاره نمود:

• کره
• دانه های کاکائو
• شکر خام
• خمیر کاکائو
• چای
• جو دو سر
• کره کاکائو
• غلاف کاکائو
• برنج
• ماست
• دانه پنیر
• روغن پنیر
• آب پنیر جهت استفاده در صنعت ساخت شیر خشک به عنوان ماده اولیه با شماره ردیف 0404000
• روغن خام ذرت با شماره ردیف 15152100
• روغن خام کنجد با شماره ردیف 15155000
• روغن خام پنبه دانه با شماره ردیف 15122100
• روغن CBS که تولید داخلی آن برای نیاز کشور کافی نیست با شماره ردیف 15162000
• لاکتوز بی آب جهت استفاده در صنعت ساخت شیر خشک به عنوان ماده اولیه با شماره ردیف 17021100
• روغن CBR – CBE که تولید داخلی آن برای نیاز کشور کافی نیست با شماره ردیف 15162020
• لاکتوز و شربت لاکتوز به دلیل تولید نشدن در داخل کشور با شماره ردیف 17021900
• ابریشم خام، ابریشم پیله و ضایعات ابریشم با شماره ردیف 5220000 و ردیف 50010000
• ابریشم خام با شماره ردیف 500030000
• انواع داروهای دام پزشکی با شماره ردیف 30045011
• انواع واکسن های دام پزشکی با شماره ردیف 30023010
• انواع دانه های غلات به غیر از به غیر از انواع دانه های گندم و دانه های جو دامی
• انواع حبوبات
• انواع جوجه های گوشتی و تخم گذار یک روزه
• انواع دستگاه ها و ماشین آلات کشاورزی و باغبانی
• انواع دستگاه ها و ماشین آلات خط تولید برای کارخانه ها
• انواع سموم کشاورزی و مواد اولیه ای که برای ساخت این سم ها به کار برده می شود

نحوه دریافت ارز مبادله ای

نحوه دریافت ارز مبادله ای به این صورت است که در ابتدا باید تاجران در مرحله ثبت سفارش کالا ، کالاهای خود را در سامانه جامع تجارت به ثبت برسانند، پس از آن در مرحله تخصیص ارز اطلاعات ثبت شده در این سامانه که باید با سامانه وزارت صنعت و معدن انطباق داشته باشد، به یکی از بانک های عامل مورد نظر تاجر منتقل شود تا کالاهای محموله تجاری وارداتی الویت بندی شوند و بررسی های لازم مانند نوع ارز، مقصد و مبداء معامله، کنترل اسناد، نتیجه مذاکرات فروشنده و خریدار و… انجام شود.

در صورت تایید اطلاعات و موافقت با درخواست تخصیص ارز مبادله ای گمرکی، که توسط اداره نظارت ارز بانک مرکزی انجام می شود، کد تخصیص ارز و گواهی ثبت آماری صادر می شود و این گواهی به مرکز مبادلات ارزی برای نماینده بانک عامل ارسال می شود و بانک عامل مبلغ خرید ارز را از تاجر دریافت و ارز را از بانک مرکزی خریداری می کند.

در روند تخصیص ارز مبادله ای گمرک مبلغ خرید ارز مبادله ای به ریال از تاجر متقاضی تخصیص ارز بر اساس آخرین اخبار از نرخی ارز مبادله ای که توسط بانک مرکزی به صورت روزانه اعلام شده است دریافت می شود و پس از دریافت ارز مبادله ای آن را به صورت نقد و ال سی به بانک کارگزار خارجی که فروشنده و خریدار در مذاکرات خود آن را انتخاب کرده اند ارسال می کنند.

نکته ای که باید به آن توجه شود این است که در روند تخصیص ارز مبادله ای گمرک 35 درصد از مبلغ خرید محموله ی تجاری به عنوان وثیقه توسط بانک عامل مسدود می شود، این کار به این علت است که بانک اطمینان حاصل کند روند واردات کالا به کشور اتفاق می افتد و مدارک ثبت شده در سامانه جامع تجارت جعلی نیستند. پس از واردات و ترخیص کالاهای وارداتی از گمرک با دریافت پروانه گمرکی می توان 35 درصد مبلغ وثیقه را آزاد کرد.

مزایا و معایب استفاده از این ارز در واردات

در انجام هر کاری یک سری مزایا و معایب وجود دارد که استفاده از ارز مبادله ای گمرکی نیز از این ماجرا مستثنی نمی باشد. استفاده از ارز مبادله در روند تجارت بین المللی به عنوان یک ارز دولتی مزایا و معایبی را نسبت به ارز آزاد به همراه دارد که از جمله این معایب و مزایا می توان به موارد زیر اشاره نمود:

مزایا

• استفاده از ارز مبادله ای گمرکی با توجه به این که قیمت کمتری نسبت به ارز آزاد دارد سود خوبی برای تاجران به حساب می آید.
• تمامی روند تخصیص ارز به صورت الکترونیکی انجام شده و دریافت ارز مبادله ای توسط بانک عامل از بانک مرکزی انجام شده و به بانک کارگزار خارجی ارسال می شود.
• خروج ارز از کشور با استفاده از ارز مبادله ای محدود می شود که این به نفع کشور است.

معایب

• برای دریافت ارز مبادله ای باید روندی پیچیده را طی کرد.
• نرخ ارز مبادله ای به تمامی کالاهای وارداتی تعلق نمی گیرد.
• 35 درصد از مبلغ پرداختی به بانک عامل جهت تخصیص ارز مبادله ای گمرک توسط این بانک به عنوان وثیقه مسدود می شود که این مسئله برای تاجران ناخوشایند بوده اما برای دولت مزیت محسوب می شود تا از واردات کالاهای مورد نیاز کشور اطمینان حاصل نمایند.

مهمترین نکاتی که باید رعایت کنید

تاجران باید در روند تخصیص و دریافت ارز مبادله ای برای خرید و واردات محموله ها تجاری به کشور به چندین نکته توجه کنند و دریافت ارز مباده ای گمرک را با آگهی کامل پشت سر بگذارند که از جمله این نکات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ارز مبادله ای گمرک شامل حال واردات تمامی محموله های تجاری نمی شود.
• نحوه پرداخت هزینه خرید محموله های تجاری با استفاده از نرخ ارز مبادله ای به صورت نقد و اعتبارات اسنادی می باشد.
• برای واردات محموله های تجاری با استفاده از ارز مبادله ای گمرک یک سری محدودیت ها در انتخاب کشور فروشنده وجود دارد و نمی توان از هر کشور کالا خریداری نمود.
• 35 درصد از مبلغ فاکتور خرید در روند تخصیص ارز توسط بانک مسدود و پس از ترخیص کالا با استفاده از پروانه گمرکی آزاد خواهد شد؛ پس در روند مذاکرات بین خریدار و فروشنده به این نکته باید توجه شود.

نرخ ارز رسمی گمرک ایران در سال 1402

تاجرانی که در هنگام واردات کالا به کشور از انواع ارزهای دولتی استفاده می کنند باید در آخرین مرحله از واردات خود که شامل ترخیص محموله تجاری از گمرک می باشد، تمامی هزینه های واردات کالا را که شامل حقوق ورودی گمرک، سود بازرگانی و …. است را بر اساس نرخ ارز رسمی کشور محاسبه کنند.

با توجه به این که نرخ ارز رسمی در کشور ما به دلیل تورم و نوسانات بازار به صورت روزانه تعیین می شود، بر همین اساس زمانی که تاجران برای ترخیص کالا های خود از گمرک اقدام به تهیه اظهار نامه گمرکی می نمایند، نرخ ارز بر اساس تاریخ ثبت اظهار نامه گمرکی در سامانه جامع امور گمرکی محاسبه می شود.

بر اساس آخرین آمارها نرخ ارز رسمی کشور در تاریخ 10 اردیبهشت ماه سال 1402 معادل 419.660 ریال برای دلار، 466.142 ریال برای یورو و 114.271 برای درهم تعیین شده است.

تامین ارز چه تفاوتی با تخصیص ارز دارد؟

برای شناخت بهتر تفاوت میان تخصیص ارز با تامین ارز بهتر است ابتدا با تعریف این دو فرایند و سپس با چهار دسته اصلی کالا آشنا شد.

تامین ارز

تامین ارز فرایندی است که توسط وزارتخانه ها انجام می شود. دو روش برای انجام این فرایند در نظر گرفته شده است: در روش اول تامین ارز برای واردات انواع کالاهای اساسی تخصیص داده می شود که از جمله این کالاهای می توان به واردات انواع تجهیزات پزشکی اشاره کرد. روش دوم تامین ارز با استفاده از سیستم نیمایی می باشد. تامین ازر با استفاده از ارز نیمایی برای واردات سایر کالاهای وارداتی مورد استفاده قرار می گیرد.

تخصیص ارز

فرایند تخصیص ارز توسط بانک مرکزی انجام می شود. این فرایند با هدف آسان سازی روند معاملات بین المللی و تشویق تاجران برای انجام این نوع معاملات با توجه به نوسانات موجود در بازار توسط دستگاه های دولتی انجام می شود. انجام این فرایند باعث می شود بستری آسان برای واردات کالا به کشور برای تاجران فراهم شود. دستگاه های دولتی با انجام فرایند تخصیص ارز باعث کاهش هزینه ها و سرمایه های واردات کالا برای تاجران می شوند.

چهار دسته بندی گروه های کالا

گروه اول شامل کالاهایی می باشد که به عنوان مایحتاج جامعه و کالاهای اساسی به شمار می آید. این دسته از کالاها با استفاده از یورو 4200 تومانی تهیه می شود و منبع تهیه این ارز با استفاده از درآمد های نفتی کشور است. استفاده از این منبع مالی برای تخصیص ارز نیاز به تایید وزرتخانه های مربوطه دارد.

گروه دوم شامل مواد اولیه و مواد واسطه ای مورد نیاز کشور است. برای تخصیص ارز مورد نیاز برای تهیه این گروه از کالاها، تاجران باید به سامانه نیمایی مراجعه کنند. منبع تهیه ارز نیمایی برای واردات این نوع از کالاها، درآمد حاصل از صادرات محصولات صنایع پتروشیمی، صنایع فولاد، مواد معدنی و … می باشد.

بر اساس تبصره جدید وضع شده در رابطه با کالاهای گروه دوم، برای این که بتوان روند تخصیص ارز مربوط به واردات این گروه از کالاها را با سرعت و دقت بیشتری انجام داد، کالاهای این گروه بر اساس اولویت به 10 قسمت از 20 تا 29 تقسیم بندی شده اند. بر اساس اولویت بندی در نظر گرفته شده برای این گروه کالایی، فرایند تخصیص ارز برای واردات کالاهای قسمت 20 بسیار مهم تر از تخصیص ارز برای واردات گروه 21 می باشد.

گروه سوم مربوط به کالاهای مصرفی است که واردات آن ها برای کشور امری ضروری به حساب می آید. تاجرانی که برای واردات این گروه کالایی اقدام می کنند برای تهیه ارز تخصیص یافته به این نوع از گروه کالایی می توانند به سامانه نیمایی مراجعه نمایند. روند تخصیص ارز گروه کالایی سوم با روند تخصیص ارز گروه کالایی دوم مشابه است.

گروه چهارم شامل کالاهایی است که واردات آن ها به کشور ممنوعه اعلام شده است.

سامانه ارز مبادله ای

سامانه مرکزی مبادله ارز و طلا سامانه ای است که برای خرید ارز مورد نیاز برای انجام امور خدماتی مورد استفاده قرار می گیرد و افراد می توانند با مراجعه به صرافی هایی که در این سامانه عضو هستند مدارک مورد نیاز خود را ارائه کنند و پس از تایید شدن مدارک در صرافی مورد نظر در سامانه ارز مبادله ای ثبت نام نموده و درخواست ارزی خود را در این سامانه ثبت کند.

با توجه به تورم و نوسان موجود در بازار ارز افراد زیادی نگران بی ارزش شدن سرمایه خود هستند و برای جلوگیری از این مسئله اقدام به تبدیل سرمایه ریالی خود به ارز هستند، بر همین اساس دولت با هدف کنترل کردن تورم موجود در بازار ارز اقدام به راه اندازی سامانه ارز و طلای مبادله ای نموده است. این سامانه به آدرس ice.ir پاسخ گوی افرادی است که اقدام به تهیه ارز خدماتی نموده اند.

کلام پایانی

ققنوس ترخیص تلاش کرده است با تهیه این مقاله، نقش و اهمیت استفاده از ارز مبادله ای گمرک را به تاجران تازه کار معرفی نماید تا این افراد بتوانند با توجه به شرایطی که از طرف دولت برای دریافت ارز مبادله ای ایجاد شده است و با توجه به نرخ ارز مبادله ای و تفاوتی که در روند معامله و واردات کالا با ارز آزاد ایجاد می کند، با آگاهی کامل این نوع ارز را برای معاملات بین المللی خود انتخاب نمایند.

در این مقاله تلاش شده است به ارائه مطالب مفیدی در رابطه با ارز مبادله ای پرداخته شود در صورتی که افراد به اطلاعات بیشتری نیاز دارند، می توانند با استفاده از راه های ارتباطی گوناگون با کارشناسان گروه ققنوس ترخیص تماس حاصل نموده و اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت نمایند.

تاجران می توانند در زمینه تخصیص ارز مبادله ای گمرک، شرایط و قوانینی که برای دریافت این ارز وجود دارد و.. از سرویس مشاوره های کارشناسان مجرب و حرفه ای گروه ققنوس ترخیص بهره مند شوند و همچنین از خدمات ترخیص کاران و حق العمل کاران گروه ققنوس ترخیص در روند دریافت ارز مبادله ای از گمرک با توجه به شرایط پیچیده ای که دارد استفاده نمایند.