در بازارهای مالی که زمینه فعالیت آن ها خرید و فروش انواع مختلف ارز است نرخ های مختلفی وجود دارد که از آن ها برای دسته بندی ارزهای بر اساس معیارهای مختلف استفاده می شود. به طور معمول با استفاده از این نرخ ها می توان عواملی چون ارزش مادی ارز، افرادی که می توانند از آن استفاده کنند، زمینه های استفاده و … را مشخص کرد.
نرخ ارز آزاد یکی از این نرخ های مهم است که شناخت آن برای افرادی که قصد ورود به بازارهای مالی و بازار تجارت بین المللی را دارند ضروری است. شناخت نرخ آزاد ارز می تواند راهنمای کار این افراد در این بازارها باشد. بر همین اساس ققنوس ترخیص با تهیه این مقاله قصد دارد ضمن معرفی نرخ ارز آزاد به تاجران به بررسی عوامل تاثیر گذار بر ارزش مادی این نرخ ارزی و همچنین تفاوت های آن با نرخ ارز دولتی بپردازد.
نرخ ارز آزاد چیست؟
ارز به عنوان یکی از پایه های اصلی تجارت داخلی و بین المللی دارای نرخ های مختلفی است. به طور مثال نرخ ارز نیمایی، نرخ ارز دولتی، نرخ ارز ثابت، نرخ ارز شناور و نرخ ارز آزاد از جمله نرخ های مختلفی است که در واقع از آن ها برای دسته بندی ارزش ارزهای گوناگون استفاده می شود. در این قسمت از میان نرخ های اشاره شده در بالا به معرفی نرخ آزاد ارز خواهیم پرداخت.
نرخ ارز آزاد نوعی از نرخ ارز است که ارزش آن، یعنی میزان و مقدار پول ملی که باید در ازای هر یک واحد از انواع ارزهای مختلف در این دسته پرداخت شود بر اساس میزان عرضه و تقاضای آن ارز مورد نظر مشخص می شود.
به طور مثال در رابطه با ارز دلار زمانی که میزان عرضه ی آن در بازارهای مالی زیاد و میزان تقاضای آن کاهش یابد، نرخ آزاد ارز دلار نزولی خواهد شد و زمانی که این چرخه برعکس شود یعنی تقاضا افزایش و عرضه کاهش یابد، نرخ آزاد این ارز افزایش پیدا می کند. به طور معمول نرخ ارز آزاد نسبت به دیگر نرخ های ارز، بیشترین قیمت را براساس پول ملی دارد.
ارز چیست؟
در بسیاری از مواقع شنیده ایم که نرخ ارز بر روی قیمت محصولات تجاری و روند کار بازار تاثیر گذاشته و باعث کاهش یا افزایش آن شده است. در واقع عبارت «ارز»یکی از اصطلاحات رایج در بازار و روند تجارت داخلی و خارجی است و در ابتدای مقاله نیز به معرفی نرخ ارز آزاد که یکی از دسته های ارزشی ارز است پرداختیم، اما این عبارت «ارز» چیست؟ و به چه معناست؟
برای شناخت ارز باید گفت: کلمه ارز به تمام واحدهای پولی کشورهای خارجی گفته می شود که هر کشور در ازای دریافت یک واحد از آن مقداری از پول ملی خود را پرداخت می کنند. ارز می تواند اشکال مختلفی داشته باشد یعنی می تواند به صورت پول کاغذی یا سکه باشد که توسط دولت هر کشور برای کمک و تقویت چرخه اقتصاد داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
در واقع ارز در چرخه اقتصاد کشور پایه و اساس کسب و کار و تجارت به حساب می آید و نقش واسطه ای را برعهده دارد که می توان با استفاده از آن به مبادله کالا و خدمات در بازارهای خارجی پرداخت.
عوامل موثر بر نرخ ارز آزاد
نرخ ارز آزاد مانند دیگر نرخ های تعیین شده برای ارز، براساس محرک های مشخصی تعیین می شود. شناخت این محرک ها می تواند راهنمایی مناسب در روند استفاده از انواع ارز به خصوص برای افرادی که قصد سرمایه گذاری در بازارهای مالی و یا انتقال پول به خارج از کشور برای واردات کالا را دارند باشد.
عوامل موثر بر روی نرخ آزاد ارزهای مختلف شامل 6 مورد اصلی می شود که در جدول زیر به این موارد اشاره خواهیم کرد:
| عوامل موثر بر نرخ ارز آزاد | توضیحات |
| تورم بازار | تورم که در زبان انگلیسی به آن Inflation گفته می شود به این معنا است که ارز مادی محصولات و خدمات در کشور افزایش یابد در حالی که ارزش پول ملی آن کشور پایین است. |
| نرخ بهره پول | با توجه به این که نرخ بهره پول بر تورم موجود در بازار و نرخ ارز تاثیر می گذارد، بانک ها با افزایش نرخ بهره تلاش می کنند سرمایه گذاران خارجی را جذب نموده و از کاهش ارزش پول ملی جلوگیری کنند. |
| کسری حساب جاری | زمانی که در یک کشور بین روند واردات و صادرات تعادل و تناسب ایجاد نشود و میزان درآمد آن کشور کم تر از میزان نیاز آن کشور نسبت نوعی ارز باشد مشکل کسری حساب جاری پیش آمده که به معنی کاهش ارزش پول ملی آن کشور و افزایش ارزش ارز است. |
| عملکرد اقتصاد قوی | در صورتی که عملکرد و برنامه اقتصادی یک کشور مشخص، قابل پیش بینی و با ثبات باشد، سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری در آن کشور علاقه نشان داده که این مسئله به معنی عرضه بالای ارز خارجی در آن کشور و کاهش نرخ ارز آزاد است. |
| روند رشد اقتصاد | در صورتی که چرخه اقتصادی یک کشور فعال باشد و میزان تولید با صادرات و واردات همخوانی داشته باشد روند رشد اقتصادی صعودی شده و بر ارزش پول ملی تاثیر مثبت و بر ارزش انواع ارز نسبت به پول ملی آن کشور تاثیر منفی می گذارد. |
| حوادث ژئوپلیتیکی | عواملی طبیعی چون سیل و زلزله و همچنین عوامل انسانی مانند جنگ و مسائل سیاسی از جمله مواردی هستند که می تواند بر کاهش یا افزایش ارزش نرخ ارز آزاد تاثیر گذار باشد. |
تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد در چیست؟
به غیر نرخ ارز آزاد که در ابتدای مقاله به معرفی آن پرداختیم یکی دیگر از نرخ های تعیین شده برای انواع ارزهای رایج در ایران، نرخ ارز دولتی است. برای این که بتوان به مقایسه و بررسی تفاوت های میان این دو نوع نرخ ارز پرداخت، لازم است ابتدا نرخ ارز دولتی را معرفی نمود.
نرخ ارز دولتی یکی از کم قیمت ترین نرخ هایی تعیین شده برای تعیین ارزش ارز کشورهای دیگر است. بر اساس این نرخی هر فردی در ازای دریافت یک واحد از یک نوع ارز خارجی لازم است مبلغ مشخصی که توسط دولت تعیین شده از پول رایج ایران پرداخت نماید.
بر اساس تعریف بالا اکنون می توان به بررسی تفاوت های میان نرخ ارز آزاد و نرخ ارز دولتی پرداخت. در ادامه به چند مورد از این تفاوت ها اشاره شده است:
- نرخ ارزهای آزاد بر اساس میزان عرضه و تقاضا در بازارهای مالی ارز مورد نظر تعیین می شود. اما نرخ ارز دولتی بر اساس تصمیم گیری دولت هر کشور مشخص می شود.
- ارز آزاد دارای قیمت بیشتر بر اساس پول ملی کشور است در صورتی که نرخ ارز دولتی در صورت تبدیل به پول ملی کشور مبلغ کمتری خواهد بود.
- در رابطه با مبلغ ارز آزاد محدودیت وجود ندارد در صورتی که ارز دولتی گرفته به هر فرد میزان مشخصی خواهد بود.
- زمینه از ارز آزاد مختلف و بر اساس نظر صاحب آن است اما از ارز دولتی تنها می توان در راستای واردات کالای مهم و اساسی استفاده کرد.
- همه افراد امکان دریافت و تهیه ارز آزاد را دارند اما دریافت ارز دولتی تنها با کارت بازرگانی و برای واردکنندگان مجاز است.
- برای تهیه ارز آزاد می توان به صرافی های سراسر کشور مراجعه کرد اما دریافت ارز دولتی روند مشخصی دارد. تاجران می توانند برای دریافت ارز دولتی از کارشناسان ققنوس ترخیص کمک بگیرند.
- و …
مثالی از تفاوت نرخ ارز آزاد و دولتی
برای این که تفاوت های بیان در رابطه با نرخ ارز آزاد و نرخ ارز دولتی به خوبی مشخص و قابل درک باشد، قصد داریم در این قسمت به ذکر یک مثال بپردازیم. نوع ارز انتخابی در این مثال دلار بوده و مبلغ اعلام شده بر اساس تورم موجود در بازارهای مالی و همچنین دیگر عوامل تاثیر گذار که در جدول به آن ها اشاره شد، یک عدد ثابت نیست و فقط به عنوان مثال ذکر شده است.
نرخ ارز دولتی اعلام شده برای دلار بر اساس اخبار منتشر شده از سوی دولت 4200 تومان است. یعنی برای دریافت یک دلار بر اساس نرخ ارز دولتی لازم است 4200 تومان وجه رایج کشور پرداخت شود. این در صورتی است که نرخ ارز آزاد برای دلار بر اساس میزان عرضه و تقاضا در بازارهای مالی مبلغ 49747 تومان می باشد، به این معنی که خریدار دلار بر اساس نرخ آزاد این نوع ارز باید در ازای یک دلار مبلغ 49747 هزار تومان پرداخت نماید.
سوالات متداول
ارز آزاد چه نوع ارزی است؟
در معرفی نرخ آزاد انواع مختلف ارزهای رایج در کشور باید این گفت که: ارز آزاد ارزی است که ارزش مادی آن بر اساس میزان عرضه و تقاضا در بازارهای مالی و همچنین عوامل موثر تاثیر گذار تعیین شود.
عبارت ارز به چه معناست؟
کلمه ارز به طور کلی به معنای پول بیگانه است. ارز به هر نوع پول رایج کشورهای خارجی گفته می شود که در کشوری دیگر برای به کار انداختن چرخه اقتصادی و ایجاد یک روند متعادل واردات و صادرات مورد استفاده قرار می گیرد. ارز می توان اسکناس کاغذی یا سکه رسمی یک کشور باشد.
بین نرخ ارز دولتی و آزاد چه تفاوت هایی وجود دارد؟
از جمله تفاوتی های رایج بین دو نوع نرخ ارز دولتی و آزاد می توان به مواردی همچون تفاوت در مبلغ پول ملی که برای تهیه یک واحد از ارز مورد نظر باید پرداخت شود، محدودیت در زمینه استفاده از ارز، محدودیت در مبلغ دریافت در هر کدام از نرخ ها، روند دریافت و … اشاره کرد.
در تعیین نرخ ارزهای آزاد چه عاملی اثر دارد؟
عوامل مختلفی در تعیین نرخ ارزهای آزاد تاثیر گذار هستند که از جمله آن ها می توان به مواردی همچون تورم، نرخ بهره، کسری حساب جاری و … اشاره کرد.
جمع بندی
نرخ ارز آزاد رایج ترین و در دسترس ترین نرخی است که می توان به استفاده از آن ارز مورد نظر خود را تهیه نمود. این نوع نرخ ارز هیچ گونه محدودیتی از لحاظ مبلغ ارز، افرادی که قصد استفاده از آن را دارند، زمینه استفاده و … را ندارد.
تاجرانی که قصد استفاده واردات کالا به کشور را دارند در صورتی که مشمول استفاده از نرخ ارز دولتی نشوند می توانند تجارت خود را با استفاده از این نوع ارز انجام دهند. این افراد می توانند روند تخصیص ارز با استفاده از نرخ آزاد را به ترخیص کاران ققنوس ترخیص واگذار نموده و همچنین از دیگر خدمات ما در زمینه نرخ ارز آزاد بهره مند شوند.
