اعتبار اسنادی چیست؟ (راهنمای کامل)

یکی از رایج‌ترین و بهترین روش‌های پرداخت معاملات بین المللی، اعتبار اسنادی است. این شیوه بیشترین تضمین را برای دو طرف قرارداد فراهم می‌کند و ریسک و خطرات ناشی از سواستفاده در معاملات تجاری بین المللی را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد؛ زیرا فروشنده بهترین خدمات را در صورت ارائه اسناد از بانک معتبر، در اختیار خریدار خواهد گذاشت. آشنایی با مراحل گشایش اعتبار اسنادی و مزایای آن یکی از کاربردی‌ترین موارد برای فعالان اقتصادی در زمینه صادرات، واردات کالا و ترخیص کالا از گمرک است؛ بنابراین برای شناخت تمام جوانب اعتبارنامه و معاملات انجام شده با اعتبار اسنادی با ققنوس ترخیص همراه باشید.

اعتبار اسنادی چیست؟

به اسنادی که از طریق موسسات مالی صادر می‌شوند و به عنوان تعهدی برای پرداخت مقداری پول جهت انجام امور تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند، اعتبار اسنادی یا LC گفته می‌شود. این اعتبارنامه تعهدی از سمت بانک مورد نظر است و به دو طرف معامله یعنی خریدار و فروشنده کالا تعلق می‌گیرد و در قراردادهای بین المللی نظیر واردات کالا یا ترخیص کالا از گمرک که طرفین معامله از دو کشور متفاوت هستند، کاربرد و اهمیت زیادی دارد. در انجام چنین معاملات تجاری بین المللی علاوه بر وجود اعتبار اسنادی ، مواردی همچون شرکت یا فرد فروشنده، موسسه مالی یا بانک صادرکننده از طرف خریدار و بانک ابلاغ کننده از طرف فروشنده نیز نقش پررنگی دارند.

این نوع اعتبارنامه در معاملات بین المللی برای اطمینان خاطر طرفین قرارداد استفاده می‌شود و طبق قوانین و قواعد موجود درباره اعتبار اسنادی اگر خریدار توانایی پرداخت هزینه خرید خود را نداشته باشد، بانک موظف است باقی هزینه‌ها را پرداخت کند. از آنجا که در واردات کالا مسافت و قوانین هر کشوری متفاوت از دیگری است، اعتبارنامه از این لحاظ نیز اهمیت بسیاری دارد. در صورت عدم پرداخت کامل خریدار، بانک تنها درصورتی باقی هزینه‌ها پرداخت خواهد کرد که تائیدیه‌های کالای خریداری شده را دریافت کند. علاوه بر این توجه داشته باشید به دلیل محدودیت‌های وضع شده توسط بانک مرکزی، برخی از اعتبارات اسنادی در ایران قابل استفاده نیستند یا نیاز به دریافت مجوز از بانک مرکزی دارید.

مزایای استفاده از شیوه پرداخت اعتبار اسنادی

همانطور که اشاره کردیم یکی از رایج‌ترین شیوه‌های پرداخت در معاملات تجاری بین المللی نظیر واردات کالا و ترخیص کالا از گمرک ، استفاده از اعتبار اسنادی است. اعتبارات اسنادی علاوه بر اطمینان خاطر طرفین قرارداد، مزایایی را با خود به همراه دارند. موارد زیر مهمترین مزایای استفاده از این اعتبارنامه مالی هستند:

• پس از رسیدن کالا به مقصد و تحویل آن به خریدار، فروشنده می‌تواند با ارائه اسناد حمل به بانک مورد نظر وجه اعتبار را طبق شرایط اعتبارنامه از بانک دریافت کند؛ این شرایط  باعث ایجاد اطمینان خاطر دو طرف قرارداد خواهد شد.
• اکثر بانک‌ها با گشایش اعتبار اسنادی امکان استفاده از تسهیلات جهت خرید کالا را برای خریداران فراهم می‌کنند.
• تسریع انجام معاملات تجاری یکی از مهمترین مزایای این اعتبارنامه است؛ به طور کلی می‌توان گفت به بهبود اقتصاد با تاثیر مثبت بر تولیدات و سایر بخش‌ها کمک می‌کند.
• استفاده از اعتبار اسنادی به پایبندی به تعهدات ذکر شده در قرارداهای بین المللی نیز کمک می‌کند؛ به این صورت که با مشخص شدن تاریخ حمل و تحویل نهایی محموله، به تحویل به موقع کالا به خریدار کمک می‌کند.
• استفاده از اعتبارات اسنادی موجب کاهش ریسک در معاملات تجاری می‌شود و در صورت عدم پرداخت خریدار، بانک به جای خریدار اقدام به پرداخت هزینه‌ها خواهد کرد.

اصطلاحات مربوط به اعتبارات اسنادی

دموراژ، سورشارژ و کابوتاژ سه اصطلاح مربوط به اعتبار اسنادی هستند که مفهوم و کاربرد خاص خود را دارند. هزینه معطلی کشتی و نقطه مقابل دیسپچ دموراژ نامیده می‌شود، هزینه اضافه‌ای که به کرایه حمل تعلق می‌گیرد، سورشارژ و کابوتاژ حمل کالا از یک نقطه کشور به کشور دیگر از راه دریایی یا رودخانه‌های مرزی است.

انواع اعتبار اسنادی

اعتبار اسنادی وارداتی و صادراتی، قابل برگشت (Revocable L/C)، غیر قابل برگشت (Irrevocable L/C)، تائید شده (Confirmed L/C، تائید نشده (Unconfirmed L/C)، قابل انتقال (Tranferable L/C)، غیرقابل انتقال (Untransferable L/C)، نسیه یا مدت دار (Usance L/C)، دیداری (At Sight L/C)، پشت به پشت یا اتکایی (Back to Back L/C)، ماده قرمز (Red Clause L/C) و اعتبار اسنادی گردان (Revolving L/C) از جمله انواع اعتبارات اسنادی هستند که در زمینه‌های مخصوص به خود کاربرد دارند و ادامه به بررسی کامل تفاوت‌های آنها خواهیم پرداخت.

اعتباراسنادی وارداتی و صادراتی

گشایش اعتبار اسنادی برای واردات کالا توسط خریدار و گشایش اعتباراسنادی برای صادرات کالا در کشوری دیگر و توسط فروشنده، اعتبار صادراتی نام دارد. از گشایش چنین اعتباراتی برای ترخیص کالا از گمرک نیز می‌توان استفاده کرد.

اعتبار اسنادی قابل برگشت

از این نوع اعتبارنامه استفاده زیادی نمی‌شود زیرا خریدار یا بانک گشایش کننده بدون اطلاع و اجازه از فروشنده می‌توانند هرگونه تغییر یا اصلاحی را در شرایط اعتبارنامه ایجاد کنند؛ بنابراین فروشنده اطمینان خاطر کافی از این نوع اعتباراسنادی را ندارد.

اعتباراسنادی غیر قابل برگشت

در این نوع اعتبارنامه برخلاف اعتباراسنادی قابل برگشت، هرگونه تغییر یا اصلاحی در شرایط اعتبار منوط به موافقت و رضایت فروشنده است و خریدار یا بانک گشایش کننده نمی‌توانند تغییری در آن ایجاد کنند. این اعتبار اسنادی بیش از نوع قابل برگشت مورد استقبال معامله کنندگان قرار می‌گیرد.

اعتباراسنادی قابل انتقال

در اعتبار قابل انتقال، امکان انتقال تمام یا بخشی از اعتبار گشایش شده به شخص یا اشخاص دیگر توسط ذینفع اصلی وجود دارد؛ در حقیقت این نوع اعتبارنامه به گونه‌ای امتیاز برای فروشنده کالا به شمار می‌رود.

اعتبار غیر قابل انتقال

اعتبار اسنادی غیرقابل انتقال، اعتباری است که برخلاف نوع قابل انتقال امکان واگذاری تمام یا بخشی از اعتبار گشایش شده توسط ذینفع فراهم نیست. خوب است بدانید عرف تجارت بین الملل استفاده از نوع غیر قابل انتقال است و در ایران برای استفاده از نوع قابل برگشت نیاز به دریافت مجوز از بانک مرکزی دارید.

اعتباراسنادی تائید شده

اعتباری که خریدار ملزم به رساندن اعتبار صادر شده از بانک خود به تائید هر بانک دیگر مورد نظر است را اعتباراسنادی تائید شده می‌گویند. این نوع اعتبارنامه نشانه عدم اعتماد به اعتبار بانک صادرکننده یا وضعیت نابسمان سیاسی یا اقتصادی کشور خریدار است.

اعتبار تائید نشده

گشایش این نوع اعتبار نیازی به تائید بانک دیگری ندارد و در شرایط نامتعارف استفاده می‌شود. در صورتی که در شرایط اعتبار اسنادی کلمه Confirmed درج نشود، آن اعتبارنامه تائید نشده به شمار می‌رود.

اعتبار اسنادی نسیه یا مدت دار

در این نوع اعتبار، پرداخت وجه بلافاصله پس از ارائه اسناد از طرف ذینفع صورت نمی‌گیرد؛ بلکه بعد از مدت تعیین شده پرداخت وجه انجام خواهد شد. درواقع در این نوع اعتبارنامه فروشنده به خریدار فرصت می‌دهد تا پس از فروش کالاهای خریداری شده، بهای آنها را بپردازد. چنین معاملاتی معمولا در کشورهایی صورت می‌گیرند که کمبود ارز دارند.

اعتبار پشت به پشت

اعتباراسنادی پشت به پشت یا Back to Back L/C شامل دو اعتبار مستقل از هم می‌شود. گشایش اعتبار اول به نفع ذینفعی است که به هر دلیلی نمی‌تواند کالا را تهیه و ارسال کند؛ به همین دلیل با تکیه بر اعتباری که به نفع خود گشایش یافته است، اعتبار دیگری برای ذینفع دوم که قادر به تهیه و ارسال کالا است، گشایش می‌یابد.

اعتبار دیداری

در این نوع اعتبارنامه بانک ابلاغ کننده پس از بررسی اسناد ارائه شده، در صورت تطابق و رعایت تمامی شرایط تعیین شده بلافاصله وجه را پرداخت خواهد کرد.

اعتبار اسنادی گردان

با هر بار استفاده ذینفع از این نوع اعتبار، همان مبلغ اسناد تا مقدار اعتبار اولیه افزایش می‌یابد؛ در واقع در این شرایط نیازی به گشایش یا اصلاح اعتبار جدید نیست و اعتبار به صورت خودکار تجدید می‌شود.

اعتبار ماده قرمز

با استفاده از این نوع اعتبار اسنادی امکان دریافت وجوهی به صورت پیش پرداخت از بانک ابلاغ کننده قبل از ارسال کالا وجود دارد؛ بنابراین می‌توان با گشایش انواع اعتبارنامه‌ها جهت صادرات، واردات کالا و ترخیص کالا از گمرک به معاملات بین المللی با شرایطی مطمئن‌تر و راحت‌تر پرداخت.

نقش طرفین اعتبار اسناد در معاملات چیست؟

برای  اینکه یک اعتبار اسنادی یا LC ایجاد شود باید برخی شرایط رعایت و دو طرف قرارداد وجود داشته باشند تا بتوان با استفاده از اعتبارنامه در معاملات و مبادلات تجاری، وجه مورد نظر را پرداخت کرد. قواین و شرایط توسط اتاق بازرگانی بین المللی تدوین شده‌اند و طرفین قرارداد ملزم به رعایت آنها هستند.

متقاضی در اعتبارات اسنادی کیست؟

متقاضی LC می‌تواند یک شخص حقیقی یا حقوقی باشد که به دلیل انجام واردات کالا یا ترخیص کالا از گمرک درخواست گشایش  اعتبار اسنادی از بانک مشخصی را دارد. چنین بانکی با بررسی شرایط و دریافت درخواست‌ها، حساب مورد نظر را باز و امکان پرداخت پول به فروشنده را از این طریق فراهم می‌کند.

بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی چه نقشی دارد؟

باتوجه به درخواست متقاضی یا یک نهاد دولتی، بانک مورد نظر اقدام به افتتاح این نوع حساب نزد خود می‌کند. گشایش چنین حسابی باید براساس قوانین و مقررات موجود صورت بگیرد و تنها درصورتی بانک وجه را پرداخت می‌کند که فروشنده به تعهدات خود عمل کند؛ در غیر این صورت اعتبار نزد بانک باقی خواهد ماند.

ذینفع اعتبار در اعتبارات اسنادی کیست؟

طرف اصلی خریدار در معاملات بین المللی که می‌تواند یک شخص حقیقی یا حقوقی باشد، ذینفع اعتبار است. ذینفع اعتبار موظف است طبق قوانین و دستورالعمل‌های حساب اسنادی کالایی که به فروش رسانده است، عمل کند و کالا را در موعد معین و توافق شده به دست خریدار برساند. در واقع فروشنده ذینفع اعتبار است؛ زیرا از طریق فروش کالا به سودی می‌رسد و تمام این موارد توسط  بانک اصلی یا بانک کارگزار مورد نظارت و بررسی قرار می‌گیرند.

مراحل گشایش اعتبار اسنادی چگونه است؟

اگر قصد افتتاح حساب اسنادی جهت استفاده در معاملات واردات کالا یا ترخیص کالا از گمرک را دارید، مراحل گشایش اعتباراسنادی به ترتیب عبارتند از:

• عقد قرارداد: اولین گام برای شروع فرایند پرداخت، انجام توافقات نهایی بین دو طرف قرارداد است. این قرارداد می‌تواند پیش فاکتور تائید شده یا هر قرارداد جداگانه‌ای باشد.
• درخواست گشایش اعتبار اسنادی: با تائید نهایی معامله و انتخاب نوع اعتبارنامه به عنوان روش پرداخت، لازم است خریدار به بانک مراجعه و درخواست گشایش اعتبار را ثبت نماید.
• اعلام گشایش اعتبار از بانک خریدار به بانک فروشنده: درصورت موافقت بانک خریدار با گشایش اعتبار برای خریدار، موضوع را به بانک فروشنده اعلام خواهد کرد تا بانک قبل از افتتاح حساب نسبت به بررسی شرایط اقدام کند.
• ابلاغ اعتبار بانک به فروشنده: بانک فروشنده نیز پس از آگاهی از گشایش اعتبار اسنادی توسط بانک خریدار، موضوع را به فروشنده اطلاع می‌دهد.
• تحویل کالا به حمل کننده: پس از آگاهی فروشنده از افتتاح اعتبار، لازم است نسبت به تحویل کالای تولید شده به شرکت حمل کننده اقدام کند.
• دریافت اسناد از حمل کننده: با تحویل محصولات تولیدی به شرکت حمل کننده باید اسناد و مدارک مربوطه توسط  فروشنده دریافت شود.
• حمل کالا: پس از هماهنگی با شرکت حمل و نقل و دریافت اسناد حمل توسط فروشنده، کالا به سمت گمرک مقصد ارسال خواهد شد.
• تحویل اسناد به بانک: فروشنده موظف است اسناد مربوط به حمل و نقل کالا و مدارکی همچون پروفرما، پکینگ لیست، گواهی مبدا، گواهی بازرسی و.. را به بانک خود تحویل دهد.
• دریافت وجه: بانک فروشنده تنها در صورت دریافت اسناد و تطبیق آنها با شرایط اعتبار اسنادی، وجه مقرر را به فروشنده پرداخت خواهد کرد.
• ارسال اسناد کنترل شده به بانک خریدار: پس از بررسی تطابق اسناد توسط بانک فروشنده، اسناد و مدارک برای بانک خریدار ارسال خواهند شد.
• کنترل مدارک توسط بانک و دریافت وجه از خریدار: بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی فرصتی 5 روزه دارد تا مدارک دریافتی را بررسی و در صورت انطباق، وجه معامله را از خریدار برای تسویه دریافت کند.
• تحویل اسناد به خریدار: پس از تسویه وجه توافق شده توسط خریدار، بانک مدارک را تحویل خریدار جهت انجام امور ترخیص کالا از گمرک خواهد داد.
• ارائه اسناد و مدارک به حمل کننده
• دریافت کالا

برای گشایش اعتبار اسنادی می‌توانید از کارشناسان و تیم متخصص ققنوس ترخیص نیز برای انجام موفقیت آمیز فرایند کمک بگیرید.

مدارک مورد نیاز جهت گشایش اعتباراسنادی

فرم تکمیل شده تقاضای گشایش اعتبار، پروفرما اینویس مهمور توسط وزارت بازرگانی هنگام ثبت سفارش، فرم ثبت سفارش کالا مهر شده و شماره شده توسط وزارت بازرگانی، بیمه نامه باربری، فرم ارائه تسهیلات برای گشایش اعتبار اسنادی صادراتی، تعهدنامه ورود، ترخیص و گواهی ترخیصیه و تعهدنامه نوسانات نرخ ارز از جمله مدارک و اسنادی هستند که جهت افتتاح اعتبارات اسنادی باید با خود به همراه داشته باشید.

مزایای استفاده از اعتبارات اسنادی برای خریدار، فروشنده و بانک

از آنجا که این نوع معامله طرف‌های مختلفی دارد، هر کدام از آنها به نوعی از این روش نفع می‌برند. به عنوان مثال چنین روش پرداختی برای خریدار این فایده را دارد تا قبل از پرداخت وجه از کیفیت و نوع کالا مطمئن شود. علاوه بر این فروشنده از دریافت هزینه کالایی که تولید کرده است مطمئن است؛ زیرا در صورت عدم پرداخت خریدار، بانک گشایش کننده باید نسبت به پرداخت وجه اقدام کند. بانک‌ها نیز از معاملاتی با گشایش اعتبار اسنادی سود می‌برند؛ زیرا برای انجام هر خدماتی، کارمزدی دریافت می‌کنند.

ریسک‌های موجود برای متقاضی اعتبارنامه

عدم تحویل کالاها، تحویل کالای بی‌کیفیت و نامرغوب، تحویل ناقص، تحویل زود یا دیرهنگام، آسیب به محموله حین انتقال، مشکلات مربوط به مبادلات ارزی، اختلال در بانک صادرکننده یا دریافت کننده و دزدیده شدن از جمله خطراتی هستند که درخواست دهنده اعتبارنامه با آنها مواجه است؛ به همین دلیل تعیین شرایط و ثبت توافقات لازم بین طرفین از اهمیت بسیاری برخوردار است.

هزینه های اعتبار اسنادی

اعتبار اسنادی دارای هزینه های مختلفی می باشد که لازم است در رابطه با هر کدام از آن ها به ارائه توضیحی مختصر بپردازیم، این هزینه ها که باید آن را به بانک گشاینده اعتبار پرداخت شود شامل موارد زیر می باشد:

• هزینه پیش پرداخت اعتبار اسنادی: مبلغی که باید به عنوان پیش پرداخت به بانک گشاینده پرداخت شود که به طور معمول شامل ۱۰ درصد از ارزش پروفرما اینوس می باشد.
• مبلغ کارمزد گشایش اعتبار: هزینه ای که باید برای کارمزد ایجاد اعتبار اسنادی پرداخت شود که برای محاسبه این کارمزد باید نرخ ارز را به صورت به روز در ارزش پروفرما ضرب کرد.
• هزینه کارمزد فروش ارز: برای محاسبه این هزینه باید ارزش پروفرما را بر اساس نرخ ارز محاسبه نمایند.

آیا اعتبار اسنادی قابل برگشت است؟

از جمله سوالاتی که در رابطه با اعتبار اسنادی ممکن است برای تاجران ایجاد شود این است که آیا اعتبار اسنادی قابل برگشت است یا خیر؟ در پاسخ این سوال ابتدا باید به این مسئله اشاره کرد که اعتبار اسنادی انواع گوناگونی دارد که یکی از این موارد اعتبار اسنادی قابل بازگشت است. روند کار در این نوع اعتبار اسنادی به این شکل است که خریدار یا بانک ایجاد کننده اعتبار بدون اطلاع دادن به فروشنده امکان بازگشت اعتبار را در صورتی که بندهای قرار داد از طرف فروشنده نقص شود و محموله تجاری استاندارهای ذکر شده در قرار داد را نداشته باشد ایجاد می کند. اما نکته حائز اهمیت این است که فروشندگان معمولا در این زمینه به بانک و خریدار اعتماد نمی کنند.

نحوه گشایش اعتبار اسنادی داخلی

نحوه گشایش اعتبارات اسنادی داخلی به این شکل است که تاجران باید  به یکی از شعب بانک مراجعه نمایند، لازم به ذکر است که فرد باید یک حساب در بانک مورد نظر داشته باشد، سپس تاجران باید به بانک درخواست اعتبار اسناد داخلی را اعلام نمایند، پس از ارائه این درخواست بانک موظف است مانده بدهی تسهیلات و تعهدات سوء اثر چک برگشتی تاجر را  استعلام نماید و در صورتی که مشکلی در جواب استعلام یافت نشد بانک مراجعه شده به بانک مرکزی  برای دریافت مصوبه اعتباری از امور اعتبارات درخواست می دهد تا مراحل گشایش اعتبار اسناد داخلی برای تاجر انجام شود.

افراد متقاضی این سند مالی باید مدارکی را به شعب مورد نظر خود ارائه دهند، این شعبه نیز مدارک دریافت شده را به همراه مصوبه اعتباری به امور بین المللی ارسال می کند تا پس از بررسی مدارک در صورت نبود مشکل این سند مالی برای فرد متقاضی واردات کالا صادر شود. از جمله مدارک مورد نیاز برای دریافت اعتبار داخلی از بانک می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• فرم درخواست گشایش اعتبار اسناد داخلی که باید توسط فرد درخواست کننده تکمیل شود.
• فرم قرداد گشایش اعتبار اسناد داخلی که باید توسط فرد متقاضی تکمیل شود.
• نامه تکمیل شده پذیرش بازرسی فنی
• پیش فاکتور یا پروفرما اینوس مربوط به محموله تجاری وارداتی
• بیمه نامه محموله تجاری وارداتی
• گواهی مربوط به بیمه حمل کالا که برای اعتبار اسنادی داخلی خرید کالا مورد استفاده قرار می گیرد
• اظهارنامه ای که نشان دهنده واقعی بودن معامله پایه می باشد
• و …

نحوه استفاده از اعتبار اسنادی

نحوه استفاده از اعتبارات به این صورت است که تاجران در روند تجارت خود به جای استفاده از چک، پول نقد و یا دیگر روش های پرداخت برای خرید محموله تجاری مورد نظر خود هزینه مربوط به خرید کالا را به یک بانک واسطه که در هنگام امضای قرار داد با فروشنده در رابطه با آن توافق کرده اند واگذار می نماید، بانک نیز این هزینه را در زمانی معین پس از ارسال محموله تجاری به کشور مقصد بر اساس قرار داد و توافقاتی که با طرفین معامله دارد به فروشنده پرداخت می نماید و در ازای این کار از خریدار کارمزد دریافت می نماید.

جمع بندی

تجار و بازرگانان همواره در تجارت‌های بین المللی، واردات کالا و ترخیص کالا از گمرک به دنبال بهترین و مناسبترین روش برای تسلیم محموله خود و پرداخت وجه آن بوده‌اند. همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان دولت‌ها سبب ایجاد همکاری بین بانک‌ها و در نتیجه رواج استفاده از اعتبار اسنادی شد. گشایش اعتبارات اسنادی مزایا و کاربردهای متعددی را برای تمام طرفین معاملات تجاری به همراه دارند و همین امر سبب استقبال از این روش شده است.

به همراه داشتن کمک و راهنمایی‌های متخصصان زمینه واردات و صادرات کالا نیز همیشه یکی از مهمترین موارد در فعالیت‌های تجاری برون مرزی بوده است؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنیم خدمات ققنوس ترخیص را در حوزه ترخیص کالا از گمرک فرودگاه امام خمینی و سایر گمرکات کشور و انجام اموری همچون افتتاح اعتبارات اسنادی در نظر داشته باشید.