یکی از ریسک های بارز موجود در روند واردات کالا به کشور در خصوص خسارت هایی است که پس از ورود کالا به گمرک ممکن است بر اثر کوتاهی تجهیزات و پرسنل این ارگان برای محموله تجاری ایجاد شود. در این شرایط دولت با وضع قانونی تحت عنوان مسئولیت مدنی گمرک از حقوق تاجران در برابر سهل انگاری گمرک دفاع می کند. اما استفاده از این قانون در صورتی است که خسارت وارد شده جزء موارد خسارت های قابل مطالبه باشد.
گروه ققنوس ترخیص به عنوان یکی از شرکت های بازرگانی فعال و معتبر در کشور با سابقه بیش از 10 سال فعالیت در حوزه ترخیص کالا با علم به موضوع مسئولیت مدنی گمرک و میزان اهمیت آن در روند ترخیص اقدام به تهیه این مقاله نموده تا واردکنندگان را با این مسئله و جزئیات آن آشنا نماید.
مسئولیت مدنی گمرکی در برابر خسارت وارد شده به کالاهای وارداتی چیست؟
تاجران محموله های تجاری وارداتی خود را به گمرک تحویل می دهند تا روند ترخیص کالا انجام شود. مسئولیت محموله تجاری از زمان ورود به گمرک تا هنگام خروج بر عهده این نهاد است. حال اگر در بازه زمانی حضور محموله تجاری در گمرک به دلایل مختلفی مانند کوتاهی مسئولان این نهاد اتفاقی برای محموله رخ دهد و باعث خسارت دیدن آن شود، مسئولیت مدنی گمرک تعریف می شود که براساس آن گمرک باید به جبران خسارت صاحب کالا بپردازد.
مطابق با ماده 11 قانون مدنی اگر خسارت وارد شده به محموله تجاری براساس کوتاهی یکی از کارکنان گمرک باشد، همان فرد موظف به پرداخت خسارت خواهد بود. اما اگر آسیب دیدن محموله تجاری به دلیل نقص فنی تجهیزات و ابزارهای گمرک باشد، براساس مسئولیت مدنی گمرک این نهاد موظف به پرداخت خسارت وارد شده خواهد بود.
چگونه از خسارت وارد شده به کالا در گمرک مطلع شویم؟
گاهی اوقات ممکن است در روند ترخیص کالا از گمرک به دلایل مختلفی به محموله تجاری وارداتی آسیب وارد شود. در این شرایط صاحب کالا می تواند ضرر و زیان وارده را از گمرک مطالبه کند. اما انجام این کار در صورتی امکان پذیر است که بتواند ثابت کند این آسیب به دلیل سهل انگاری مسئولان گمرک انجام شده است و از حق مسئولیت مدنی گمرک استفاده کند.
به طور کلی سه شرط وجود دارد که گمرک را موظف به پرداخت غرامت می کند. صاحب کالا باید عوامل مربوط به این سه شرط را بررسی کرده و از مقصر بودن گمرک در آسیب وارده به محموله تجاری خود مطمئن شود. مقصر شدن گمرک در زمینه یک از این سه مورد می تواند برای دریافت خسارت از این ارگان کافی باشد. این عوامل به شرح زیر هستند :
- اطلاع رسانی نادرست گمرک: زمانی که گمرک اطلاعات درست را درباره محموله تجاری در اختیار صاحب کالا قرار نداده و باعث ایجاد خسارت شود واردکننده می تواند از مسئولیت مدنی گمرک به نفع خود استفاده کند.
- بررسی اشتباه کالا: در روند ترخیص بازرسی محموله تجاری به درستی انجام نشده است. این مسئله در نحوه نگهداری از محموله تاثیر می گذارد و ممکن است موجب خسارت کالاهای وارداتی شود.
- خطا در روند بازرسی گمرک: گمرک در هنگام بازرسی از محموله دچار خطا شده و ثبت اطلاعات غلط باعث آسیب دیدن محموله شده است.
ضرر و زیان های قابل مطالبه از گمرک
براساس تعریفی که از مسئولیت مدنی گمرک در ابتدای مقاله ارائه کردیم این ارگان دولتی موظف است در صورت آسیب دیدن محموله تجاری، خسارت وارده را برای صاحب کالا جبران نماید. اما لازم است به این نکته توجه شود که نمی توان برای تمامی آسیب های وارده به محموله تجاری از گمرک خسارت دریافت کرد.
دولت برای جلوگیری از سوء استفاده افراد متقلب تنها شرایط خاصی را برای دریافت مطالبه ضرر و زیان از این ارگان تعیین نموده است. در این زمینه این سوال برای بسیاری از تاجران ایجاد می شود که تحت چه شرایطی می توان از گمرک درخواست جبران خسارت کرد؟ در پاسخ به این سوال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
| موارد اجرای مسئولیت مدنی گمرک | توضیحات |
| خسارت فیزیکی قابل مشاهده | در صورتی که محموله تجاری در روند ترخیص کالا یا جابه جایی در محدوده گمرک دچار آسیب های قابل مشاهده شود. مانند شکستگی بار یا ضرب دیدگی |
| بیمه نشدن کالا در انبار گمرک | اگر کالاهای موجود در انبار گمرک از سمت این نهاد بیمه نشود و دچار خسارت هایی چون آتش سوزی گردد گمرک موظف به جبران خسارت است. |
| آسیب دیدن کالا در انبار گمرک | اگر محموله در انبار گمرک به هر دلیلی نابود شود مسئولیت و خسارت آن بر عهده گمرک است. |
| خسارت دیدن کالاهای متروکه | تمام مسئولیت آسیب دیدن کالاهای متروکه بر عهده گمرک بوده و موظف به جبران خسارت خواهد بود. |
| درج تاریخ انقضا اشتباه | در صورتی که کارمندان گمرک با درج تاریخ انقضا اشتباه باعث فاسد شدن محموله تجاری شوند موظف به پرداخت خسارت به صاحب کالا هستند. |
| نگهداری نادرست | نگهداری نادرست از محموله های ویژه و آسیب دیدن آن ها باعث می شود واردکننده بتواند از حق مسئولیت مدنی گمرک برای دریافت خسارت خود استفاده کند. |
| کاهش ارز مادی کالا | در صورتی که گمرک باعث شود ارز مادی کالا به دلیل سهل انگار کاهش یابد موظف به پرداخت خسارت به صاحب کالا خواهد بود. |
| بازرسی اشتباه | در صورتی که محموله تجاری به درستی بازرسی نشود شرایط لازم برای حفاظت و نگهداری از آن به درستی تشخیص داده نمی شود. |
گمرک در چه صورت مسئول خسارت وارد شده به کالا نمی باشد؟
همان طور که در قسمت قبلی اشاره کردیم نمی توان بابت تمام خسارت های وارده به محموله های تجاری، از حق مسئولیت مدنی گمرک استفاده کرده و از این ارگان خسارت دریافت نمود. این حق تنها برای آسیب دیدن محموله های تجاری در انبار گمرک قابل اجرا است یا هنگامی که ثابت شود کالا در روند ترخیص دچار آسیب شده است.
از جمله مواردی که نمی توان از گمرک طلب خسارت نمود می توان به موارد ذکر شده در زیر اشاره کرد:
- هنگامی که کالا در اثر حمل و نقل، خارج از محوطه گمرک آسیب دیده باشد.
- هنگامی که کالای وارد شده به گمرک در اثر قصور صاحب کالا یا نماینده او آسیب دیده باشد.
- در صورتی که محموله تجاری بسته بندی مناسبی نداشته باشد.
- در صورتی که کالا به دلیل باز شدن بسته بندی در روند ترخیص دچار آسیب شده باشد.
- درج اطلاعات اشتباه در اظهارنامه از سوی وارد کننده که موجب خطای گمرک و در نتیجه آسیل دیدن محموله وارداتی خواهد شد.
- و ….
سوالات متداول
مسئولیت مدنی گمرک به چه معناست؟
این مسئولیت گمرک را موظف می کند در مواردی که در اثر سهل انگاری موجب آسیب دیدن محموله های تجاری وارداتی شده و ارزش مادی محموله را کاهش داده به جبران خسارت وارده به صاحب کالا بپردازد.
گمرک چگونه می تواند به محموله های وارداتی آسیب بزند؟
آسیب رساندن به محموله های وارداتی توسط گمرک می تواند به شیوه های مختلفی انجام شود. به طور مثال این کار می تواند بر اثر کوتاهی یکی از کارمندان این نهاد در زمینه بررسی اطلاعات مهمی چون تاریخ انقضای محموله وارداتی و فاسد شدن آن انجام شود. یا می تواند در اثر نقض فنی تجهیزات گمرک ایجاد شود.
صاحب کالا در چه صورت می تواند از گمرک خسارت بگیرد؟
از جمله مواردی که می توان از مسئولیت مدنی گمرک صحبت کرد می توان به مواردی همچون آسیب دیدن محموله تجاری در انبار گمرک مانند آتش سوزی، آسیب رساندن به محموله در هنگام حمل و نقل در محوطه گمرک توسط پرسنل این ارگان، ایجاد خسارت های فیزیکی قابل مشاهده و … اشاره کرد.
چه نوع خساراتی را نمی توان از گمرک مطالبه کرد؟
از جمله خساراتی که نمی توان بابت آن ها از گمرک مطالبه ضرر نمود لازم است به مواردی همچون بسته بندی کردن نامناسب و غیر استاندارد محموله تجاری که باعث آسیب کالا در روند ترخیص می شود، آسیب دیدن کالا به دلیل بازکردن بسته بندی آن در ورند بازرسی، ایجاد خسارت محموله به دلیل سهل انگاری صاحب کالا و یا نماینده قانونی او، آسیب دیدن محموله در هنگام حمل و نقل بیرون از محوطه گمرک و … اشاره نمود.
جمع بندی
آشنایی با مسئولیت مدنی گمرک و داشتن اطلاعات کافی در این زمینه یک امر ضروری برای واردکنندگان محصولات تجاری به کشور محسوب می شود. اطلاع داشتن از این موضوع و آشنایی با تمامی ابعاد آن یکی از راه هایی است که صاحبان کالا می توانند به واسطه آن از ضرر کردن و کاهش ارزش ماده محموله تجاری خود جلوگیری کنند.
واردکنندگان می توانند با مراجعه به شرکت ققنوس ترخیص و کمک گرفتن از ترخیص کاران حرفه ای و مجرب ما، روند ترخیص محموله های تجاری وارداتی را به آن ها واگذار نموده و محموله تجاری خود را پس از ترخیص بدون هیچ گونه نگرانی از بابت آسیب دیدن آن دریافت نمایند. ترخیص کاران ما با استفاده از مهارت و تجربه خود با حضور دائمی در گمرک روند ترخیص محموله تجاری را در کوتاه ترین مدت به پایان رسانده و در صورت بروز مشکل با شناخت حدود مسئولیت مدنی گمرک از ضرر کردن واردکنندگان جلوگیری می کنند.
